Hoeveel echo's zijn er nodig tijdens de zwangerschap?

Dankzij zwangerschapsecho's kun je de groei en ontwikkeling van je baby op de voet volgen. Maar hoeveel echo's zijn nodig tijdens de zwangerschap?

Geschreven en geverifieerd door de kinderarts Marcela Alejandra Caffulli.

Laatste update: 22 december, 2022

De huidige verloskundige praktijk staat ver af van die van nog maar 50 jaar geleden. Feit is dat de invoering van echografieën als onderdeel van de routine van zwangerschapscontroles een voor en na heeft gemarkeerd. Maar kan er te veel van het goede zijn? Hoeveel echo’s zijn er nodig tijdens de zwangerschap?

Tegenwoordig beschikken we over moderne echo-apparaten en goed opgeleide vakmensen om de ontwikkeling van de foetus in detail te beoordelen en ziekten in de vroege stadia van de zwangerschap te diagnosticeren (of te behandelen).

Het dilemma waarmee we echter geconfronteerd worden is de mogelijkheid dat we deze techniek te veel gebruiken en onnodig risico toevoegen voor de gezondheid van de baby of die van de moeder. Daarom gaan we je vandaag vertellen hoeveel echo’s echt nodig zijn tijdens je zwangerschap. Ook vertellen we met welk doel de arts ze uitvoert. Lees verder om alles te weten te komen wat je moet weten.

Echoscopieën in de zwangerschap: voordelen versus risico’s

Alle ouders zijn opgewonden als ze hun baby in de baarmoeder zien ‘drijven’. Nog meer zelfs, als de specialist die het onderzoek uitvoert hen meedeelt dat alles er naar verwachting uitziet. Maar heb je je ooit afgevraagd wat er zou gebeuren als de uitslag het tegenovergestelde was?

Zoals elk aanvullend onderzoek geven echo’s tijdens de zwangerschap ons waardevolle informatie over de gezondheidstoestand van de moeder en de baby. Maar dit betekent niet dat het de enige vorm van evaluatie is of dat ze onfeilbaar is. In die zin is het essentieel dat degenen die de echo’s uitvoeren voldoende opgeleid zijn. Dit om de gegevens te interpreteren en ze op de juiste manier te contextualiseren.

Een echografie heeft talrijke voordelen vanuit het technische aspect.

• Het vereist namelijk geen overdreven geavanceerde apparatuur.
• Het zendt geen straling uit.
• Een echo kan men gedurende de hele zwangerschap uitvoeren.
• Het is veilig (Engelse link) voor de foetus en de moeder.

Tot de nadelen behoort het feit dat het een ‘operator-afhankelijk’ onderzoek is. Dit impliceert dat de beelden (en gegevens) die uit het onderzoek verkregen worden van de menselijke hand afhangen. Daarom is het belangrijk te weten:

• Welke informatie je wilt weten.
• Hoe je ernaar moet zoeken.
• Hoe je ze moet interpreteren.
• Vooral hoe je elke bevinding die buiten de normale parameters valt, kunt bevestigen.

Om er het meeste uit te halen moeten artsen dus rationeel en bewust gebruik maken van echografie. Tegelijkertijd moeten we vermijden ze voor recreatieve of amusementsdoeleinden te gebruiken.

Noodzakelijke echo’s tijdens de zwangerschap

Zoals we al zeiden zijn echografieën veilig om vanaf het begin van de zwangerschap uit te voeren. Ze moeten echter gereserveerd worden voor belangrijke momenten en om specifieke problemen te evalueren.

Internationale wetenschappelijke genootschappen hebben richtlijnen en consensus ontwikkeld om de normen voor een veilige praktijk vast te stellen. In overeenstemming daarmee beveelt bijvoorbeeld de Spaanse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (SEOG – Spaanse link) aan bij normale zwangerschappen 3 echo’s uit te voeren, één per trimester.

Eerste trimester

De SEOG beveelt aan (Spaanse link) de eerste echografie uit te voeren tussen week 10 en 14 van de zwangerschap. Dit onderzoek maakt deel uit van de gecombineerde screening van het eerste trimester en heeft als voornaamste doel de aanwezigheid van het embryo of de foetus in de baarmoeder van de moeder te bevestigen.

Bovendien beoordeelt deze echografie het aantal zwangerschapszakken (en baby’s), de plaats van de placenta, de foetale hartactiviteit en er worden metingen gedaan om de zwangerschapsleeftijd met grotere nauwkeurigheid te kennen.

In dit stadium van de zwangerschap kan men ook screenen op misvormingen en sommige chromosoomziekten, zoals het Down syndroom. Enkele van de echografische procedures die gebruikt worden zijn o.a. nuchal translucency (NT) en neusbeenmeting.

Tweede trimester

Tussen week 19 en 21 raden deskundigen aan de tweede echografie uit te voeren, die vooral tot doel heeft na te gaan hoe alle structuren van de baby gevormd zijn. Dit soort onderzoek staat bekend als een morfologische echografie of foetale scan.

Dankzij de beschikbaarheid van hoge-resolutie beeldvormende apparatuur is het mogelijk de verschillende organen en systemen van de foetus zorgvuldig te beoordelen om vroege misvormingen op te sporen die in de baarmoeder of kort na de geboorte gecorrigeerd moeten worden.

Bovendien kan bij de diagnose van een complex genetisch syndroom of een met het leven onverenigbare gezondheidstoestand voor elk geval de meest geschikte handelwijze genomen worden.

Derde trimester

Het nut van echografie in het derde trimester van de zwangerschap is omstreden. Veel wetenschappelijke verenigingen beweren dat de uitvoering geen enkel voordeel biedt voor de gezondheid van de moeder of de baby als het gaat om laag-risico zwangerschappen.

In feite bleek uit een recente systematische review van de Cochrane Collaboration(Engelse link) dat er geen duidelijke voordelen zijn voor vrouwen die dit trimester een echografie ondergaan, vergeleken met degenen die dat niet doen.

De SEGO beveelt echter aan dit onderzoek uit te voeren bij alle zwangere vrouwen tussen week 32 en 36 (inclusief) met het volgende doel:

• Controle van de gezondheidstoestand van de foetus: positie, vitaliteit en groei.
• Opsporen van afwijkingen die te maken hebben met de positie van de placenta in de baarmoeder.
• Het volume van het vruchtwater kwantificeren om overtollige hoeveelheden of tekorten op te sporen.
• Het beoordelen van de bloedtoevoer naar de placenta en de bloedstroom door de navelstreng indien nodig.

Andere echo’s tijdens de zwangerschap

Bij hoog-risico zwangerschappen of als je een bepaald aspect in detail wilt waarnemen, kun je een andere soort echografie gebruiken: een gespecialiseerde of beperkte echo

Wat 3D of 4D echo’s betreft, is de geschiktheid van het gebruik ervan (Engelse link) bij routine zwangerschappen nog steeds een omstreden kwestie.

Bedenk dat soms ‘minder meer is’ wat echo’s betreft

Nu je weet wanneer en waarom je verloskundige je zal zeggen de verschillende zwangerschapsecho’s uit te voeren, kun je gerust zijn met de gedachte dat 3 echo’s voldoende zijn.

Soms vragen artsen bij de ene vrouw om meer onderzoeken dan bij de andere. Dit vanwege de bijzondere gezondheidstoestand van elk van hen. In feite is het te verwachten dat je zelf in elk van je eigen zwangerschappen verschillende ervaringen zult hebben, want elke zwangerschap is uniek.

Buiten het prachtige detail van de foto moet je altijd in gedachten houden dat zwangerschapsechografieën medische onderzoeken zijn om precieze problemen te diagnosticeren. Je zou ze op geen enkele manier moeten gebruiken als fotosessies van de ongeboren baby. Daar zijn ze niet voor bedoeld.

Onthoud dus dat ‘minder meer is’ en in dit geval is deze zin beter dan ooit van toepassing.