De fonologische route: wat je moet weten

De twee belangrijkste routes die het leren lezen mogelijk maken zijn de lexicale en de fonologische. De laatste heeft te maken met grafemen, fonemen en hun interpretatie.

Geschreven en geverifieerd door de kinderdocent Pedro González Núñez.

Laatste update: 22 december, 2022

Lezen stelt ons in staat naar denkbeeldige werelden te reizen waar het mogelijk is op een ander niveau te dromen en te genieten. Onze hersenen zijn het orgaan dat bij deze magie betrokken is. Men gelooft dat er twee verschillende routes zijn die ons in staat stellen te lezen: de fonologische route en de lexicale route.

Hieronder gaan we de fonologische route diepgaand leren kennen, zonder de lexicale route te verwaarlozen of over het hoofd te zien. Hoewel de eerste niet zo bekend is als de tweede, is het toch de route die ons in staat stelt nieuwe woorden en andere essentiële elementen voor het lezen te leren. Blijf dus lezen om uit te vinden waar het allemaal om gaat.

Wat is de fonologische route?

In het bekende model van de dubbele route (Spaanse link) is de fonologische route degene die gebruikt wordt om grafemen om te zetten in fonemen. Met andere woorden, het is de hulpbron die onze hersenen gebruiken om een letter te identificeren en er een bepaalde klank aan toe te kennen.

De fonologische route is de eerste die we gebruiken om welke taal dan ook te lezen, of het nu Engels, Spaans of Chinees is. Daarom is het voor kinderen die leren lezen en schrijven handiger om eerst de klanken van de letters afzonderlijk op te vangen en ze dan te leren interpreteren als ze ze samen zien. Op deze manier ontleed en decodeer je de klanken.

Maar deze route is niet exclusief voor formele leeromgevingen. We gebruiken het elke keer dat we een onbekend woord ontdekken. Eerst interpreteren we elk van de klanken, en dan kennen we de betekenis toe en contextualiseren we het.

De fasen

Het belangrijkste kenmerk van de fonologische route is de identificatie van de letters om later de woorden te begrijpen die ermee gevormd worden. Uiteindelijk wordt dit omgezet in klanken die door het oor te herkennen zijn. De hersenen interpreteren het vervolgens.

Tijdens dit hele proces gebruikt men het werkgeheugen. De gesproken woorden worden namelijk opgeslagen in een onderdeel dat de fonologische lus genoemd wordt. Deze laatste is belast met de tijdelijke bewaring van het materiaal dat verbaliseerd en vervolgens gecodeerd werd. Om dit te kunnen uitvoeren, doorlopen we de volgende fasen:

1. Visuele analyse: Woorden worden niet globaal geanalyseerd, maar het individu concentreert zich op elke letter en elke lettergreep. Om deze reden verloopt de eerste verwerking trager.
2. Identificatie: Als de letters geanalyseerd zijn, stelt men het woord samen en identificeert men het.
3. Toewijzing van fonemen: De articulatie en toewijzing van fonemen houden in dat we de regels voor het omzetten van het grafeem in foneem moeten toepassen. Vervolgens gaat men over tot een juiste articulatie ervan. Dat wil zeggen, het omzetten van een symbool in een uitspreekbare klank.
4. Auditieve analyse: Als we een auditieve analyse uitvoeren van de stimuli die we ontvangen, kunnen we begrijpen hoe we de verzameling fonemen globaal uitspreken.
5. Verstaan: Vervolgens moet je de betekenis van het woord volledig begrijpen. Dit gebeurt na gesproken en beluisterd te zijn, waardoor we toegang krijgen tot de opslagplaatsen van ons geheugen (voornamelijk het semantische systeem) om het te begrijpen.

Mogelijke moeilijkheden

Soms zijn er bepaalde moeilijkheden bij het verstaan van het woord dat we horen. Het is een feit dat niet alle mensen de regel van grafeem en foneem kunnen toepassen voor begrijpend lezen.

Als voorbeeld noemen we enkele situaties die ons waarschuwen voor een mogelijke uitdaging bij dit leren:

• Overmatig volgen van elke letter met je vinger of met een aanwijsstok (zoals een potlood).
• Ontoereikende intonatie en uitspraak.
• Lezen waar men de beklemtoonde lettergreep benadrukt waar dat niet moet.
• Gebrek aan begrijpend lezen of helemaal geen aanwezigheid.
• Niet aan de leeftijd aangepast lezen, zowel organisch als op school.
• Segmentatie van woorden in lettergrepen of zelfs in letters.
• Overmatige syllabificatie.
• Een te traag leestempo.

De fonologische route, een vitaal element bij het leren lezen

Leren lezen en het op een gewone manier doen, impliceert het voortdurend gebruik van de fonologische route. En met deze basisinformatie die we je gegeven hebben, heb je al alles wat je erover moet weten.