Wat is observerend leren?
Albert Bandura, Canadees psycholoog en pedagoog, is de voorloper en belangrijkste vertegenwoordiger van de sociale theorie van het leren. Zijn theorie vertelt ons dat we allemaal onbewust en impliciet leren vanaf het moment dat we geboren worden. We doen dit door observerend leren. Wil je weten hoe dit gebeurt?
Observatie, een van de vroegste vormen van leren
Leren houdt een voortdurende en permanente verandering van ons gedrag in. Als we leren, verwerven we kennis en vaardigheden, en we doen dat door ervaring, studie, observatie en oefening.
Welnu, observerend leren is een van de vroegste en belangrijkste vormen van leren die kinderen vanaf hun geboorte doen. Al heel jong leren zuigelingen gedragspatronen, kennis en attitudes en passen ze aan door naar volwassenen te kijken.
“Gelukkig wordt het meeste menselijke gedrag geleerd door observatie door modellering”.-
-Bandura, 1987-
Ze behandelen hun ouders, leraren, vrienden, en televisiehelden als modellen. Als ze dan zien hoe een ander zich gedraagt, veranderen ze hun eigen gedrag.
We hoeven alleen maar te kijken naar hoe onze kinderen veel van ons gedrag imiteren. Hoe we ons kleden, hoe we ons haar wassen of kammen, en zelfs of we schreeuwen, want ze kijken altijd naar ons en leren van ons.
Daarom moeten we voor onze kinderen en voor onze leerlingen voorbeelden van opvoeding zijn. Wij zijn hun referentiepunten en hun leraren. Wij zijn voorbeelden die voortdurend voor hen handelen en daarom zullen ze ons imiteren, of ons gedrag nu goed of slecht is.
Maar kinderen leren niet alles wat ze in een sociale omgeving zien, want dit gedrag hangt van verschillende factoren af. Dit zijn bijvoorbeeld:
- Complexiteit van het na te bootsen model.
- Cognitief vermogen van het kind.
- Belang van de volwassene voor het kind.
- Functionele waarde van het gemodelleerde gedrag.
De voordelen van observerend leren
Onderzoek betreffende het observerende leerproces wijst erop dat deze vorm van leren (Engelse link):
- De verwerving van nieuwe gedragingen en houdingen ontwikkelt.
- Eerder aangeleerd gedrag wijzigt, door het te versterken of af te zwakken.
- Huidig gedrag dat kinderen eerder leerden bevordert.
- Vragen die ze hebben beantwoordt en ziet hoe anderen reageren.
- Hun aandacht stuurt.
- Hun emoties opwekt en ze activeert.
Deze effecten hangen echter af van cognitieve factoren als aandacht, retentie, en het vermogen om gedrag en motivatie te reproduceren.
“Door het gedrag van anderen en de gevolgen van hun reacties te observeren, kan de waarnemer nieuwe reacties leren of de kenmerken van de eerdere reacties variëren, zonder een openlijke reactie uit te voeren of een directe bekrachtiging te ontvangen. In sommige gevallen kan de waarnemer in feite evenveel leren als de uitvoerder.”
-Bandura en Walters-
De processen die betrokken zijn bij observerend leren
Zoals we al vermeld hebben, vindt Albert Bandura (Engelse link) dat de gedragingen van andere mensen een essentiële invloed hebben op het leren en hoe men zijn eigen gedrag vormt. Sommige complexe gedragingen kunnen echter alleen geleerd worden door modellering of voorbeelden van andere mensen.
Dat wil zeggen dat het erom gaat het kind in contact te brengen met geldige en geschikte modellen, zodat het die kan imiteren of van hen kan leren. Door observerend te leren stelt Bandura vier opeenvolgende processen vast.
Aandacht
Zoals we allemaal weten, moet je om te leren opletten. Elk element dat je afleidt, weerhoudt je ook van leren. Dus, als een kind bijvoorbeeld ziek is, problemen thuis heeft, ADHD heeft, of gewoon afgeleid wordt door welke stimulus dan ook, zal het leren afnemen.
Tegelijk beïnvloeden rolmodellen ook de aandacht. Als het rolmodel kleurrijk is, aantrekkelijk en competent lijkt, zal het kind meer aandacht schenken. Ook als het model meer op henzelf lijkt, zal het nog meer aandacht schenken.
Retentie
We moeten kunnen onthouden waar we aandacht aan besteed hebben. Om te onthouden is het belangrijk dat we mentale beelden opslaan die we het rolmodel hebben zien doen. Dat wil zeggen, het kind moet zijn lange termijn geheugen activeren en zich herinneren wat het gezien heeft. Als het kind niet goed opgelet heeft, zal het zich niet herinneren wat het gezien heeft. Daarom zullen ze het later niet kunnen imiteren.
Reproductie
Zoals we al zeiden, moeten we het gedrag kunnen reproduceren. Bedenk dat ons vermogen om te imiteren verbetert met oefening.
Motivatie
Zelfs als we bereid zijn op te letten, te onthouden en te reproduceren, als we niet gemotiveerd zijn, zullen we niets leren. Voor kinderen ontstaat motivatie als ze zien dat een ander kind een beloning of lof krijgt voor iets doen of juist niet doen. Zo zullen kinderen het gedrag willen herhalen of vermijden.
Dingen om in gedachten te houden over observerend leren
Veel van het gedrag van kinderen wordt indirect aangeleerd. Ze doen dit door observatie en symbolische voorstelling van andere mensen en situaties. Daarom spelen hun rolmodellen, in dit geval familie en leraren, een fundamentele rol bij het vormen van het gedrag van onze kinderen.
Wij moeten goede rolmodellen zijn. Als wij agressief zijn, zullen zij dat ook zijn. Als wij schreeuwen, schreeuwen zij ook. Daarom, als onze kinderen agressief gedrag vertonen, zal de schuld grotendeels bij ons liggen, want ze imiteren ons. Als ze ons daarentegen zien met een positieve en kalme houding, zullen kinderen leren om ook zo te zijn. Kinderen leren wat ze zien.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Ruiza, M., Fernández, T. y Tamaro, E. (2004). Biografia de Albert Bandura. En Biografías y Vidas. La enciclopedia biográfica en línea. Barcelona (España).
- Gómez, Á. R. (1990). La teoría cognitiva social del aprendizaje: Implicaciones educativas. In Desarrollo psicológico y educación (pp. 69-80). Alianza.