Kinderen die opgroeien zonder vader: elk geval is anders

Kinderen die zonder vader opgroeien verschillen niet zo veel van kinderen die tijdens hun groei wel een vaderfiguur hebben. Het hangt allemaal van het geval af.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Ana Couñago.

Geschreven door Macarena Esperanza Marina

Laatste update: 22 december, 2022

Dat er kinderen zijn die zonder vader opgroeien is niets nieuws. In feite is in de loop van de menselijke geschiedenis gebleken dat het in de steek laten van het huis door de vader een constante is geweest sinds het begin van de mensheid.

Ondanks wat velen vaak denken, hoeven kinderen die zonder vader opgroeien niet per se achtergesteld te zijn, gedragsproblemen te ontwikkelen, of een leven vol moeilijkheden te hebben. Het hangt allemaal af van de omstandigheden en het specifieke geval. Generaliseren stelt ons niet in staat om alles wat binnen het spectrum valt in beeld te brengen. Het vergemakkelijkt uiteraard ook niet het begrip van de verschillende omstandigheden.

Kinderen die zonder vader opgroeien, elk geval is anders

De afwezigheid van een vaderfiguur in huis hoeft niet per se een negatief aspect te zijn in het leven van kinderen. Er zijn veel kinderen die zonder vader opgroeien. Deze kinderen zijn emotioneel gezond, hebben een goed leven en ontwikkelen goede sociale attitudes.

Maar lange tijd is er een vooroordeel geweest (ongegrond door de gewoonte om te generaliseren) dat kinderen die zonder vader opgroeien uiteindelijk ‘probleemkinderen’ worden.

Waarom dacht men altijd dat de vaderfiguur zo belangrijk is voor het bepalen van de richting die een kind in het leven zal inslaan? Heel eenvoudig. Omdat de vaderfiguur geassocieerd werd met regels, discipline en straf. Daarom werd de vader gezien als een soort ‘kompas’. Of morele gids om grenzen, normen en patronen van sociaal gedrag vast te stellen en af te bakenen.

Er zijn echter verschillende oorzaken voor het ontbreken van een vaderfiguur in huis. Van de dood van de vader tot vaderlijke verlating. Er zijn ook ouders die de gezinskern verlaten door onverzoenlijke verschillen met hun ex-partner. Of door illegaal drugsmisbruik, naast andere soorten problemen die zich kunnen voordoen.

Feit is dat niet alle gevallen hetzelfde zijn. Daarom zijn de omstandigheden rond het opgroeien niet van het ene geval op het andere ook maar in de verste verte gelijk.

Het hoeft geen probleem te zijn om op te groeien zonder vader

Zolang het kind de steun heeft van een gezinslid dat emotionele stabiliteit, welzijn en gezondheid biedt, kan het zich zonder problemen ontwikkelen. Het gaat erom dat je weet hoe je alle noodzakelijke aspecten kunt afdekken. Op die manier heeft het kind een solide steunsysteem.

Bijvoorbeeld, in echtscheidingsgevallen waarin ouderlijke verlating optreedt en de moeder de voogdij en de zorg voor de kinderen krijgt, is ze uitstekend in staat:

• Aan de psycho-emotionele behoeften van haar kinderen te voldoen.
• De morele gids te zijn die ze nodig hebben om de sociale mechanismen te begrijpen.
• De steun te bieden die ze gedurende hun hele ontwikkeling nodig hebben.
• En natuurlijk de economische steun van het gezin te zijn.

Hoewel het waar is dat er veel kinderen zijn die, opgroeiend zonder vader, gedragsproblemen ontwikkelen en emotioneel instabiel zijn, is dit dus niet altijd het geval. Bovendien worden elke dag meer inspanningen geleverd om dit soort situaties te vermijden, hoewel dat natuurlijk niet altijd mogelijk is.

Gelukkig zijn er talrijke gezinsondersteunende programma’s om gezinnen in nood te helpen. Op dezelfde manier kunnen gezinsleden die extra ondersteuning vragen om als stabiele steunpilaren voor hun kinderen te kunnen fungeren, de nodige hulpmiddelen vinden dankzij gezinstherapie.

Laten we niet vergeten dat er in de huidige maatschappij steeds meer eenoudergezinnen zijn. Onder andere omdat het huwelijk ten einde loopt of door het overlijden van een ouder.

Eenoudergezinnen in het geval van vrouwen

In 2017 bestond meer dan 80% van de eenoudergezinnen uit een moeder met haar kinderen. De moeder was weduwe in 40% van de gevallen en gescheiden in 39,3% van de gevallen. Bovendien was 77% van deze moeders 35 jaar of ouder.

Dit alles waarschuwt voor de groeiende economische moeilijkheden, op grond van het feit dat het huidige economische model het bestaan van twee volwassen kostwinners in elk gezin veronderstelt .

Niet zelden moeten vrouwen echter de dagelijkse spanning trotseren tussen de zorg voor hun kinderen en het bijdragen wat nodig is om het gezin in stand te houden. Daardoor wordt het moeilijk om volledig in de arbeidswereld te stappen en hun beroepsvaardigheden te ontwikkelen. Dit leidt vervolgens tot gezondheidsproblemen door stress of gebrek aan tijd voor persoonlijke verzorging.

Dit alles is van invloed geweest op de steeds later genomen beslissing om moeder te worden. Dit, gevoegd bij de verlenging van de levensverwachting, heeft invloed op het feit dat vrouwen met een eenoudergezin ook de belangrijkste verzorgers van hun ouders zijn.

We hebben het hier over de zogenaamde ‘sandwich-generatie’. Die bestaat uit de ‘ouder-kinderen’ die voor hun ouders en hun kinderen zorgen. Vrouwen hebben specifiek de druk om voor hun ouders te zorgen (van bovenaf) en hun kinderen te ondersteunen (van onderaf). In het algemeen nemen vrouwen de zorg voor afhankelijke personen op zich in een verhouding die tot vier keer hoger is dan die van mannen.

In recenter onderzoek (Spaanse link) stelt men dat in Europa 80% van de niet-formele verzorgers vrouwen zijn, en dat ook het traditionele zorgsysteem vrouwelijk en niet-formeel/niet-professioneel is.

Hoe beïnvloedt het opgroeien zonder vader de kinderen?

Als het kind niet voldoende steun krijgt, kunnen de volgende problemen ontstaan als gevolg van het opgroeien zonder vaderfiguur in de gezinskern:

• Boosheid.
• Angst.
• Depressie.
• Isolatie.
• Schuldgevoelens.
• Gevoelens van verlatenheid.
• Verminderd gevoel van eigenwaarde.
• Slechte sociale relaties.
• Moeite met het verdragen van stress.
• Desinteresse voor school en/of slechte schoolprestaties.
• Ongehoorzaamheid, naast andere gedragsproblemen.

Het beste wat je in deze gevallen kunt doen is het kind het gevoel geven dat het geliefd is. En dat er naar hem geluisterd wordt. Het is geen onmiddellijk herstelproces. Maar hoe meer belang en follow-up we aan therapie geven, hoe beter het zal zijn voor het kleintje. En dus voor ons.

Hoe anders zijn kinderen die zonder vader opgroeien?

Die kinderen die een familielid hebben dat actief bij hun opvoeding betrokken is, doen het meestal beter dan diegenen die niet de mogelijkheid hebben om een solide en aanwezige figuur te hebben. In die zin bevestigen specialisten zelfs dat kinderen die opgroeien zonder een steunpilaar-figuur (vader, moeder, of een ander die deel uitmaakt van de gezinsomgeving), over het algemeen gedragsstoornissen ontwikkelen.

Uit de gevoelens van verlatenheid, verdriet, woede, wantrouwen en immense onzekerheid die deze kinderen voelen, komen gevallen van academische stoornissen, verslavingen aan verboden middelen, en in het algemeen problemen met het leven in de maatschappij voort.

Deze kinderen hebben het moeilijk om hun impulsen te beheersen. Dat wil zeggen, ze weten niet hoe ze zichzelf moeten reguleren. Dit omdat ze geen rolmodel hadden om hen te helpen dit te begrijpen.

Hoe anders zijn dus de kinderen die zonder vader opgroeien vergeleken met de kinderen die dat wel deden? Het antwoord hangt van ieder specifiek geval af. Er zijn namelijk kinderen die, ook al waren ze tijdens hun opgroeien op hun ouders aangewezen, moeilijkheden en/of problemen van verschillende aard hebben ontwikkeld.