Gedragsproblemen bij kleuters: wat te doen?

Aanhoudende ongehoorzaamheid aan bepaalde regels en het tarten van gezag kunnen leiden tot allerlei gedragsproblemen bij kleuters.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Maria Fátima Seppi Vinuales.

Laatste update: 07 juni, 2023

Ouderschap is een dagelijkse uitdaging: maaltijden, schema’s, huiswerk en activiteiten. Om het allemaal te laten werken zijn regels nodig. Soms komen we echter kinderen tegen die zich daar al heel jong tegen verzetten. Tegenstribbelen is niet slecht – in feite wordt het zelfs als gezond beschouwd, want het bevordert de autonomie en de ontwikkeling van hun eigen persoonlijkheid. Maar als de confrontatie permanent is, dan kunnen we het hebben over gedragsproblemen bij kleuters.

Wat zijn de meest voorkomende gedragsproblemen bij kleuters?

Opstandige houdingen zijn te verwachten bij kinderen. Gedragsproblemen verwijzen echter naar hardnekkig, leeftijdsongeschikt gedrag (Spaanse link). Het gaat om ongehoorzaamheid en het trotseren van regels en gezag. Als gevolg daarvan zijn er moeilijkheden in de gezins-, sociale en academische omgeving.

Als dit gedrag aanhoudt, kan het leiden tot een oppositioneel-opstandige stoornis. Dit kan beginnen vóór de leeftijd van 8 jaar en moet minstens 6 maanden duren om als zodanig gediagnosticeerd te worden. Bovendien komt het vaker voor bij jongens dan bij meisjes. Onder de meest voorkomende gedragsproblemen op kleuterleeftijd vinden we de volgende:

• Ongehoorzaamheid en tarten van gezag. Weigering zich te houden aan wat hun ouders of volwassenen hen opdragen.
• Opzettelijke niet-naleving van regels en normen. Geen onderhandeling, begrip of respect voor grenzen.
• Onbeschoft gedrag.
• Gebrek aan medewerking.
• Irriteerbaarheid. Verlies van humeur en de kleuter maakt ruzie met volwassenen.
• Anderen de schuld geven van hun eigen gedrag.

Aan de andere kant is er een uitzondering die geraadpleegd en gevalideerd kan worden door een professional. Deze gedragingen kunnen namelijk verschijnen als een manier om uitdrukking te geven aan de emotionele impact veroorzaakt door onder andere de scheiding van hun ouders of een sterfgeval.

Hoe om te gaan met gedragsproblemen bij kleuters

Enkele aanbevelingen om je kind met gedragsproblemen te helpen zijn de volgende:

Leg het belang uit van het respecteren van bepaalde regels

Wijs erop waarom mensen moeten samenwerken.

Leef mee met onenigheid, maar stel grenzen

Veel kinderen zeggen dat ze liever spelen omdat ze het saai vinden om hun kamer op te ruimen. Valideer hoe ze zich voelen, vertel ze dat je begrijpt dat ze het niet willen doen, maar vertel ze dan ook dat je soms in om ergens van te genieten moeite moet doen.

Benadruk hun prestaties

Op die manier moedig je hen aan om dat gewenste gedrag voort te zetten.

Negeer ‘uitlokkend’ gedrag

Als kinderen bijvoorbeeld schreeuwen om iets te krijgen, geef het ze dan niet. Hierbij is het handig om een grens te stellen en het gedrag te begeleiden. Bijvoorbeeld: “Als je dit spel wilt krijgen, kun je aardig tegen me praten. Je hoeft niet tegen me te schreeuwen.”

Onderhandel over enkele samenlevingsregels

Maak afspraken. Het is ook belangrijk dat je duidelijk maakt dat er andere regels zijn waarover niet onderhandeld kan worden, omdat ze te maken hebben met waarden of om te voorkomen dat ze in gevaar komen.

Maak duidelijk wat de consequenties zijn van bepaald gedrag

Deze consequenties moeten in verhouding staan tot de leeftijd en de ernst van de kwestie. Grenzen moeten direct aansluiten bij het gedrag van het kind en consequent zijn.

Consequenties voor wangedrag moeten niet worden bekeken aan de hand van hoe boos of ongeduldig je bent, maar aan de hand van wat er is gebeurd. Dat wil zeggen dat je geen ’emotionele thermometer’ als parameter moet gebruiken.

Neem tijd voor rust en ontspanning

Net zoals stress gevolgen heeft voor onze gezondheid, gebeurt hetzelfde met kinderen. Tegenwoordig hebben ze een vol schema van activiteiten waardoor er weinig ruimte en tijd overblijft voor spontaniteit en rust.

Leer ontspanningstechnieken aan

Je kunt bijvoorbeeld een langzame ademhaling proberen. Op de kleuterschool werkt het om ze te vragen zich op te blazen en leeg te laten lopen als een ballon.

Werk aan sociale en communicatieve vaardigheden

Het is vooral belangrijk om de nadruk te leggen op impulsbeheersing. Help ze na te denken over wat maakt dat ze zich zo voelen of hoe de situatie zover is gekomen.

Vraag om professionele hulp

Veel gedragsproblemen vereisen professionele interventie (Spaanse link), omdat ze onze persoonlijke middelen te boven gaan. Soms hebben kinderen een ruimte nodig om over zichzelf na te denken en te begrijpen wat er met hen gebeurt. Ook iemand die hen begeleidt bij het opbouwen van de beste copingmiddelen om conflicten op te lossen.

Samenwerking met volwassenen is cruciaal

Allereerst is het belangrijk dat je als ouder of volwassene je gedrag onder de loep neemt. Bijvoorbeeld de opvoedingspatronen die je gebruikt met je kinderen, hoe je omgaat met driftbuien, en je eigen conflicttolerantiedrempel. Je moet in gedachten houden dat heel autoritair en rigide opvoeden niet werkt tegen gedragsproblemen, maar ze juist versterkt.

Het is waar dat je soms je geduld kunt verliezen, maar als je merkt dat je dat doet, is het beter om even de tijd te nemen, je te verontschuldigen en je gedrag te erkennen waar ze bij zijn. Daarna, als je rustiger bent, moet je het gesprek opnieuw beginnen. Een voorbeeld zijn van goed gedrag helpt.

In dit verband heeft het verbeteren van de omgeving waarin je met kinderen leeft ook voordelen met betrekking tot je eigen gedrag. Reik ze de hand, praat op een vriendelijke manier met ze, en wijs ze liefdevol op wat ze moeten verbeteren.