Is kinderen dwingen om zich te verontschuldigen effectief?

Kinderen dwingen om zich te verontschuldigen is één manier om manieren aan te leren, maar het is niet de beste manier om waarden bij te brengen. Dit is waarom.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz Martín.

Laatste update: 20 december, 2023

Tijdens hun eerste levensjaren leren kinderen onder andere hoe ze in de maatschappij moeten functioneren. Ze begrijpen hoe ze met anderen moeten omgaan en hoe hun eigen acties anderen kunnen beïnvloeden. Dit vereist echter een proces, en zoals te verwachten is, zullen ze vaak fouten maken. De vraag is of het het beste is om kinderen te dwingen zich te verontschuldigen voor hun fouten.

De waarheid is dat het bijbrengen van manieren een belangrijke taak is voor ouders. Simpele uitdrukkingen zoals “alsjeblieft”, “dank je” of “het spijt me” helpen kinderen om gezondere en positievere interacties met anderen te hebben.

Natuurlijk wil geen enkele ouder dat hun kind een kleine ‘tiran’ wordt die de emoties en behoeften van anderen vertrapt. Ze dwingen om spijt te betuigen is echter niet altijd het beste alternatief. En hier lees je waarom.

Moeten kinderen gedwongen worden om zich te verontschuldigen?

Zoals we al zeiden, is het essentieel om kinderen goede manieren te leren. Het helpt ze betere relaties op te bouwen met andere kinderen en volwassenen en verbetert hun academische succes en persoonlijke tevredenheid. Als je kind een overtreding begaat of hatelijkheid toont tegen een andere persoon, is het daarom niet goed om dit door de vingers te zien. Integendeel, het is nodig om het moment te benutten als een educatieve kans.

Wat er gebeurt is dat we ons haasten om het kind te dwingen zich te verontschuldigen, en dan doen ze het met tegenzin en zonder het echt te voelen. Soms vergeten we dat het egocentrisme van kinderen, een zeer typische eigenschap van deze jaren, het voor hen moeilijk maakt om uit hun eigen perspectief te stappen en rekening te houden met de emoties en behoeften van anderen.

Wat gebeurt er als we kinderen dwingen om zich te verontschuldigen? De belangrijkste gevolgen

Wanneer we ons in situaties bevinden waarin een kind een fout heeft gemaakt of ongepast gedrag heeft vertoond, is het gebruikelijk dat we ze leren om zich te verontschuldigen als een manier om hun gedrag te corrigeren. Hen dwingen om dit te doen kan echter de volgende gevolgen hebben.

De verontschuldiging is niet effectief

Als je je kind dwingt om zich te verontschuldigen tegenover een ander kind met wie het een conflict heeft gehad, zal de verontschuldiging waarschijnlijk tevergeefs zijn. Een interessante studie, gepubliceerd in het tijdschrift Merrill-Palmer (Engelse link) suggereert dat kinderen in staat zijn om onderscheid te maken tussen een oprechte verontschuldiging en een onoprechte.

Kinderen tussen de 4 en 9 jaar oud ontdekten dat een verontschuldiging alleen hielp om de pijn van het slachtoffer te verzachten als het kind dat de fout had gemaakt zich op eigen initiatief verontschuldigde of dit vrijwillig deed, maar niet als men ze dwong. Bovendien werd het kind in het laatste geval op een negatievere manier gezien door anderen.

We begrijpen dus dat het dwingen van een kind om zich te verontschuldigen alleen resulteert in een lege verontschuldiging die de beledigde partij niet tevreden stelt en zelfs averechts kan werken.

Er vindt geen leerproces plaats

Tegelijkertijd moeten we ons als ouders afvragen: Wil ik dat mijn kind leert om “sorry” te zeggen als een automaat, of wil ik het echt waarden bijbrengen?

Het uiteindelijke doel in deze situaties is niet zozeer dat de verontschuldiging wordt uitgesproken, maar dat het kind begrijpt dat het een fout heeft gemaakt en dat zijn daden een andere persoon hebben beïnvloed of schade hebben berokkend. Wat wordt nagestreefd is de ontwikkeling van empathie, en dit bereiken we niet door hun woorden te forceren.

Kinderen dwingen om zich te verontschuldigen zorgt ervoor dat ze een ongezonde gewoonte aanleren

Tegelijkertijd moeten we in gedachten houden dat het leren tijdens deze eerste jaren de persoonlijkheid en het toekomstige gedrag van het kind vormt. Daarom is het mogelijk dat gedwongen en onoprechte verontschuldigingen een gewoonte worden voor het kind, waardoor het een cynische en egoïstische houding ontwikkelt waarin het zich alleen verontschuldigt om de negatieve gevolgen die het kan ondervinden te vermijden.

In de toekomst zal dit negatieve gevolgen hebben voor hun relaties, omdat ze niet in staat zullen zijn om te begrijpen wat er mis gaat in de band of om deze te herstellen. Tegelijkertijd zullen ze niet in staat zijn om de ander te laten zien dat ze hun gevoelens begrijpen of dat ze om hen geven.

Welke acties moeten we ondernemen in plaats van kinderen te dwingen om zich te verontschuldigen?

Zoals je kunt zien, is het dwingen van kinderen om zich te verontschuldigen geen goede optie. Maar zoals we al zeiden, is het ook niet positief om hun overtredingen door de vingers te zien. Wat kunnen we dan wel doen? Hier zijn enkele aanbevelingen.

Wacht op het juiste moment

Het is mogelijk dat je kind, als het een meningsverschil heeft gehad met een ander kind, juist op dat moment overstuur is en niet in staat is om te redeneren of te relativeren. Haal hem uit het conflict, wacht tot hij gekalmeerd is en ga dan met hem in gesprek.

Help hem in de schoenen van de ander te gaan staan

Voor jongere kinderen is dit niet zo gemakkelijk en ze hebben misschien begeleiding nodig met open vragen. Bijvoorbeeld: “Hoe zou jij je voelen als je in de schoenen van de ander stond?” of “Op welke manier zou jij een verontschuldiging willen ontvangen?”

Als ze eenmaal hebben begrepen wat ze verkeerd hebben gedaan en hoe ze de ander hebben laten voelen en besluiten dat ze hun verontschuldigingen willen aanbieden, begeleid ze dan om dit op tijd te doen.

Volgens een studie gepubliceerd in het tijdschrift Negotiation and Conflict Management Research(Engelse link), moet een effectieve verontschuldiging erkenning van verantwoordelijkheid bevatten, spijt betuigen en een poging om het goed te maken. Het kind zou bijvoorbeeld kunnen zeggen: “Ik had je niet moeten duwen. Ik weet dat ik je pijn heb gedaan, het spijt me. Wil je dat ik een pleister op je plak?”

Geef het goede voorbeeld

Taaldocent Matthew Burdelski meldt in de publicatie “Het spijt me, bloem: socialiseren van verontschuldiging, relaties en empathie in Japan” (Engelse link) dat het voor kinderen een uitstekende manier is om te leren hoe volwassen leeftijdsgenoten empathie tonen, hun fouten erkennen en zich verontschuldigen. En op deze manier kunnen ze dergelijk gedrag gemakkelijk integreren.

Als je twijfelt of je kind in staat zal zijn om dit hele proces te begrijpen, moet je weten dat het belangrijk is om er vanaf de vroegste jaren al aan te werken.

Zoals wordt gesuggereerd in een artikel gepubliceerd in het British Journal of Developmental Psychology (Engelse link) begrijpen zelfs kleuters dat een verontschuldiging uitdrukt dat de overtreder spijt heeft en in staat is om de manier waarop het slachtoffer zich voelt te verbeteren.

Slotaanbevelingen

Kortom, als een kind een fout maakt, moeten we ons erop richten om ze te leren empathie te ontwikkelen, te begrijpen hoe de ander zich voelt en te leren de band te herstellen die door het slechte gedrag is beschadigd.

Het maakt niet uit als ze in het begin niet in staat zijn om dit proces uit te voeren en zich meteen te verontschuldigen. Dat kunnen ze later doen, als we ze hebben geholpen om na te denken.

Gaandeweg zullen ze deze vaardigheden integreren en beter in staat zijn om het zelfstandig te doen. Dit zal het echte leren zijn dat hen in staat zal stellen om goede waarden te hebben en positieve relaties met anderen te ontwikkelen.