Synaptisch snoeien tijdens de kindertijd en adolescentie

Synaptisch snoeien is een proces waardoor de hersenen van kinderen en adolescenten beter gaan functioneren en zich aanpassen aan hun omgeving. 

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz Martín.

Laatste update: 22 december, 2022

Op het eerste gezicht lijken kindertijd en adolescentie twee levensfasen te zijn die niets met elkaar gemeen hebben. Ze delen echter enkele belangrijke overeenkomsten. Er is een goede reden waarom de ‘verschrikkelijke twee’ ook wel de eerste adolescentie wordt genoemd. Feit is dat er in dit stadium van de kindertijd een hersenproces plaatsvindt tussen 12 en 14 jaar. Dit proces staat bekend als synaptisch snoeien of synatische pruning.

Het menselijk brein is een complex en fascinerend orgaan dat voortdurend in verandering is. Dit geld vooral tijdens de eerste twee decennia van het leven. Als we de werking ervan begrijpen, kunnen we ons in de schoenen van onze kinderen en tieners verplaatsen. Het helpt ons hen liefdevol te begeleiden tijdens deze overgangen. Daarom leer je in dit artikel alles over synaptisch snoeien en hoe dit de jeugd beïnvloedt.

Wat is synaptisch snoeien?

Synaptisch snoeien is een proces dat in de hersenen plaatsvindt en bestaat uit het elimineren van neurale verbindingen. Deze verbindingen vormen zich op basis van leren. Wanneer er te veel aanwezig zijn, worden de hersenen inefficiënt. Daarom verwijdert synaptisch snoeien verbindingen die weinig worden gebruikt, waardoor hersencapaciteit wordt vrijgemaakt voor meer nuttige en actieve verbindingen.

Kortom, het is een process dat de hersenen remodelleert. En als gevolg daarvan neemt het aantal bestaande hersenverbindingen af en worden de overgebleven verbindingen sterker. Deze regulatie zorgt ervoor dat de hersenen optimaal functioneren en vooral beter aangepast worden aan hun omgeving.

Synaptisch snoeien tijdens de kindertijd

Vanaf het moment dat een embryo zich ontwikkelt, tot de leeftijd van 2 jaar, vormen zich een enorme hoeveelheid neurale verbindingen. Dit zijn de vruchten van een kind dat ontdekkingen doet en nieuwe kennis opdoet. Na deze exponentiële groei vindt het eerste synaptische snoeien en herstructurering plaats.

Dit is een geprogrammeerd proces dat nodig is als het gaat om de juiste ontwikkeling van een kind. Maar ook de omgeving speelt een belangrijke rol, en hier kan onderwijs een enorm verschil maken.

Babies bijvoorbeeld moeten voldoende worden gestimuleerd om dit snoeien te laten plaatsvinden. Als dat niet gebeurt, zullen ze een buitensporig aantal verbindingen onderhouden die de hersenen inefficiënt maken. Kortom, het kind verlies capaciteiten.

Het doel van dit proces is om te komen tot een betere aanpassing aan de omgeving. Invloeden die van buitenaf komen, zullen dus invloed hebben op welke verbindingen blijven bestaan en welke worden geëlimineerd. Diegene die het kind het meest gebruikt, zullen sterker worden, terwijl diegene die een kind minder gebruikt, zullen verdwijnen.

Daarom zal onderwijs dit proces van hermodellering van de hersenen begeleiden. Het kind behoudt en versterkt de meest ontwikkelde vaardigheden en gebieden.

Wat gebeurt er tijdens de adolescentie?

In het verleden geloofden mensen dat de hersenen volledig waren gevormd tegen de tijd dat een kind de adolescentie bereikte. Experts hebben sindsdien echter ontdekt dat elk deel van de hersenen zijn eigen koers volgt. Bepaalde gebieden blijven tijdens de puberteit nieuwe synapsen creëren. Dit geldt voor de prefrontale cortex, die een grote toename van verbindingen ondergaat tussen de leeftijd van 11 en 12 jaar. Dit maakt dan plaats voor een nieuw snoeiproces.

We moeten in gedachten houden dat dit deel van de hersenen verantwoordelijk is voor plannen, organiseren, doelen bereiken, enz. Het bereikt pas optimale prestaties als het proces is voltooid, rond de leeftijd van 20 jaar.

Vanuit dit perspectief is het veel gemakkelijker om de moeilijkheden te begrijpen die tieners hebben met executieve functies. Ze kiezen informatie en laten deze vallen en geven vorm aan hun zelfregulerend vermogen.

Maar het is nog niet volledig ontwikkeld. Daarom moeten volwassenen begrip hebben voor adolescenten en hen begeleiding en regulering bieden totdat ze zichzelf kunnen reguleren.

Op dezelfde manier zal de prefrontale cortex na voltooiing van het tweede decennium van het leven verbonden zijn met andere hersenstructuren zoals de amygdala, die verantwoordelijk is voor impulsen en emoties. Dus individuen krijgen het vermogen om zichzelf te reguleren, en de typische impulsiviteit van de adolescentie zal verminderen.

Begeleiden van het proces

Kortom, synaptisch snoeien is een natuurlijk en noodzakelijk hersenproces. Het helpt de hersenen te rijpen en hun werking te optimaliseren. Als we echter begrijpen wanneer deze hermodellering van de hersenen plaatsvindt, kunnen we onze kinderen veel beter begrijpen. Bovenal zal het ons helpen het proces te begeleiden door de ervaringen, het leren en de prikkels die we peuters en tieners bieden.