Het microbioom tijdens zwangerschap en borstvoeding

Het microbioom van de vrouw tijdens de zwangerschap en borstvoeding speelt een fundamentele rol in de vorming van de bacteriële flora van de baby.

De term microbioom heeft een revolutie teweeggebracht in de manier waarop we naar de microben in en buiten ons lichaam kijken. Vooral door de wetenschap dat het wordt geërfd vanuit de baarmoeder en bij de geboorte wordt versterkt door borstvoeding. Maar waarom is het microbioom zo belangrijk tijdens de zwangerschap en borstvoeding? Onder andere omdat de uitwisseling van micro-organismen tussen de baby en de moeder de gezondheidstoestand van beide beïnvloedt. Lees verder voor meer informatie over dit onderwerp.

Tegenwoordig beschouwen deskundigen het microbioom als een orgaan van het lichaam. Bovendien is de kolonisatie ervan afhankelijk van verschillende factoren, zoals voeding en groeistadium. Een pasgeborene die borstvoeding krijgt, heeft bijvoorbeeld andere bacteriën dan een zuigeling die flesvoeding krijgt.

Hoe onderscheid je het microbioom van microbiota?

Hoewel microbiële gemeenschappen samen zijn geëvolueerd met de wetenschap, zijn er nog steeds misverstanden als we het hebben over microbiomen of microbiota. Ze worden soms zelfs als synoniemen gebruikt.

Microbiota

Het eerste dat je moet weten is dat ons hele lichaam gekoloniseerd is door triljoenen micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels en andere). Deze vormen gemeenschappen in verschillende organen, zoals de huid, vagina, mond, urinewegen en darmen.

Het Spaanse Journal of Digestive Diseases(Spaanse link) verduidelijkte in 2018 dat die gemeenschappen van micro-organismen die op een specifieke plek in het lichaam verblijven, microbiota worden genoemd. Daarom vinden we er een die de huid bewoont, een die de darmen bewoont – bekend als darmflora – en een die de mond bewoont, onder andere. Het interessante is dat elk van hen zijn eigen kenmerken heeft.

Microbioom

Aan de andere kant beschouwt het microbioom alle gemeenschappen van micro-organismen, evenals hun genen en de metabolieten die ze vormen. Het verschilt per persoon en kolonisatie vindt gedurende het hele leven plaats. Je kunt zeggen dat het microbioom als een vingerafdruk is, omdat het voor ieder van ons uniek is.

Het belang van het microbioom tijdens zwangerschap en borstvoeding

Tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding treden hormonale, immuun- en stofwisselingsveranderingen op die met name de darmmicrobiota veranderen. Dit heeft een grote invloed op de gezondheid van de moeder en het kind. Zoals enkele auteurs stellen in het tijdschrift Infection and Gut Resistance(Engelse link), zijn de veranderingen tijdens de zwangerschap gerelateerd aan de verandering in de samenstelling van de darm en de diversiteit ervan.

Voordelen voor de moeder

Het tijdschrift Nature (Engelse link) legt uit dat er tijdens de zwangerschap trimestrale veranderingen optreden in de darmmicroflora. Deze veranderingen beïnvloeden de immuniteit, de stofwisseling, de spijsvertering en de neurologische ontwikkeling van de zwangere vrouw en haar baby. Ook wordt een onevenwichtige microflora in verband gebracht met bepaalde chronische ziekten zoals diabetes, hoge bloeddruk en inflammatoire darmziekten.

Het is ook belangrijk om er rekening mee te houden dat veranderingen in de darmflora worden beïnvloed door genetica, bepaalde omgevingsfactoren en de voedingsgewoonten van de zwangere vrouw. Dit werd in 2018 gerapporteerd door een groep onderzoekers in het tijdschrift Nature (Engelse link).

Voordelen voor de baby

Zoals we lezen in een analyse gepubliceerd in het tijdschrift Life(Engelse link), zijn er verschillende manieren om de darmen van de baby te koloniseren tijdens zijn verblijf in de baarmoeder. Bijvoorbeeld door directe overdracht van de baarmoeder van de moeder naar het kind.

De manier van geboorte heeft ook invloed op de verscheidenheid van de darmmicroflora van het kind. Bovendien is de diversiteit groter bij vaginale bevallingen dan bij keizersnedes. De zwangerschapsduur speelt ook een rol. Er zijn bijvoorbeeld minder nuttige bacteriën bij premature baby’s.

Daarom begint het immuunsysteem van een baby zich al voor de geboorte te vormen om met mogelijke schadelijke bacteriën af te rekenen. In dit verband vermeldt een artikel op de website Only About Children (Engelse link) dat 70% van het immuunsysteem van de baby zich in de darm bevindt. Daarnaast helpt deze microbiota de spijsvertering en de opname van voedingsstoffen te verbeteren en stimuleert het de productie van neurotransmitters die gevoelens van angst en bezorgdheid controleren.

De voordelen van borstvoeding voor het microbioom

Kolonisatie van de darmbacteriën van de baby vindt niet alleen plaats in de baarmoeder. Bij de geboorte vergroot moedermelk hun biodiversiteit. Sommige wetenschappelijke gegevens (Spaanse link) wijzen op de aanwezigheid van lactobacillen en bifidobacteriën in de voeding, waardoor de darmmicrobiota met 85% toeneemt, met alle voordelen van dien voor de gezondheid. Deze staan bekend als probiotica.

Een artikel (Engelse link) gepubliceerd door de Universiteit Isabel I in 2022 legt uit dat melk ook speciale koolhydraten bevat die bekend staan als prebiotica. Een overzicht van artikelen gedeeld door het tijdschrift Nutrients (Engelse link), in 2020, maakt duidelijk dat ze de rijping en ontwikkeling van het immuunsysteem ten goede komen, evenals de integriteit van het darmslijmvlies en de productie van IgA-antilichamen.

Daarnaast, zoals gedetailleerd in een overzicht in het tijdschrift Pediatrics(Engelse link), probiotica ook het risico op obesitas, diabetes, hypertensie en een verhoogd cholesterolgehalte in het bloed bij zuigelingen en op volwassen leeftijd. Dit zijn enkele redenen waarom gezondheidsinstanties exclusieve borstvoeding aanbevelen tot de eerste 6 maanden.

Hoe moet het dieet van zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven eruit zien?

Uit een onderzoek (Engelse link) in het tijdschrift Gut Microbes blijkt dat voeding van de moeder tijdens de zwangerschap en borstvoeding invloed heeft op de overvloed en prevalentie van de darmmicrobiota.

Wat wel en niet in het dieet opnemen

Hieronder volgen enkele aanbevelingen voor een dieet dat de groei van gunstige bacteriën bevordert voor de gezondheid van moeder en baby:

• Verhoog de consumptie van prebiotische vezels, zoals aangegeven in het Tijdschrift voor Voedingswetenschap en Technologie (Engelse link). Goede opties zijn de fructooligosacchariden die onder andere te vinden zijn in banaan, ui, asperges, aardbeien, appel of witlof. Daarnaast leveren vezels uit volle granen, groenten en peulvruchten ook voedingsstoffen voor de darmmicrobiota van de dikke darm.
• Neem meer probiotische voedingsmiddelen op die geschikt zijn voor de zwangerschap, zoals yoghurt, tempeh, waterkefir en zuurkool.
• Verhoog omega-3 en omega-9 vetten. Dit kan worden bereikt door sardines, makreel, bonito, zalm en tonijn in het dieet op te nemen. Op zijn beurt zou olijfolie de overhand moeten hebben.
• Verhoog de portie fruit tussen 4 en 5 keer per dag.
• Zorg voor een dieet met weinig verzadigde vetten en transvetten en sterk bewerkte voedingsmiddelen, zoals suikers, desserts, gebak, chips, donuts en fastfood.
• Volg een gezond dieet, aangegeven en begeleid door gezondheidsprofessionals tijdens de zwangerschap.

Wat we moeten doen om een gezond microbioom te behouden tijdens de zwangerschap en borstvoeding

Het lijdt geen twijfel dat het microbioom deel uitmaakt van ons leven en dat het vooral belangrijk is tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding. En om het van jongs af aan vorm te geven, zijn we afhankelijk van een gezonde zwangerschap en exclusieve borstvoeding gedurende de eerste 6 levensmaanden.

Een gezond microbioom is niet alleen goed voor de gezondheid van de moeder, maar ook voor die van de baby. Het verhoogt ook de afweer van het lichaam en vermindert het risico op bepaalde chronische ziekten op volwassen leeftijd, naast andere voordelen.

Een gezonde zwangerschap is afhankelijk van een goed dieet, inclusief voedingsstoffen die de darmmicrobiota versterken. In dit verband moeten prebiotische vezels worden opgenomen, zoals oligosachariden in groenten, fruit en peulvruchten. Daarnaast moet ook rekening worden gehouden met volle granen en derivaten daarvan.