Soorten anesthesie bij de bevalling
De komst van de baby is een zeer enerverende gebeurtenis voor het hele gezin, en nog meer voor de moeder die op het punt staat te bevallen. De gewaarwordingen en ervaringen zijn zo uniek dat het niet mogelijk is ze te veralgemenen, laat staan ze in woorden te omschrijven. Maar als er iets is dat de meeste vrouwen gemeen hebben als het op bevallen aankomt, dan is het pijn. Daarom gaan we je vandaag vertellen over de soorten anesthesie die er bestaan om een minder oncomfortabele ervaring te hebben tijdens de bevalling.
Zoals we altijd zeggen zijn anticipatie en profylaxe strategieën vóór de bevalling heel belangrijk. Toch kunnen we de voordelen van deze farmacologische maatregelen niet ontkennen of negeren. Met goede informatie kunnen we betere beslissingen nemen. Lees verder om meer te weten te komen.
De pijn van de bevalling, een unieke ervaring
Je hebt je vast wel eens afgevraagd waarom er vrouwen zijn die zonder hulp van buitenaf kunnen bevallen, terwijl anderen flauwvallen van de pijn van de weeën. De verklaring hiervoor is vrij eenvoudig: Pijn is een relatieve en subjectieve gewaarwording.
Hieronder delen we de nieuwste definitie van deze gewaarwording, opgesteld door de International Association for the Study of Pain (Spaanse link) in 2020:
“Pijn is een onaangename zintuiglijke en emotionele ervaring, geassocieerd met of vergelijkbaar met die van een feitelijke of mogelijke weefselverwonding”.
Deskundigen op dit gebied zijn het erover eens dat pijn tijdens weeën een individuele reactie is op de verschillende prikkels die de vrouw ontvangt. Het betekent dat ze deze signalen op een unieke manier ontvangt en interpreteert. De context van elke bevalling is namelijk anders (Hawkins, 2010). In die zin spelen lichamelijke gewaarwordingen, emoties, motivatie, eerdere ervaringen en sociale en culturele componenten een sleutelrol in deze pijnlijke ervaring.
Omdat pijn zo’n complex geheel is, is het dus niet altijd mogelijk om het vrijwillig te beheersen. Fysiologische reacties op pijnlijke prikkels kunnen in feite vaak het welzijn van moeder en baby in gevaar brengen. Ze kunnen zelfs het normale verloop van de bevalling belemmeren. En in die zin kunnen adequate anesthesie en analgesie het gewenste resultaat bevorderen.
Soorten anesthesie voor de bevalling
Het belangrijkste doel van anesthesie is de gewaarwording van pijn te verminderen vóór een invasieve of traumatische ingreep, zoals een operatie of de bevalling zelf. Daartoe dient men medicijnen toe die de gevoeligheid van een bepaalde lichaamsregio tijdelijk en omkeerbaar opheffen. Dit heet analgesie.
In sommige gevallen is het ook nodig om de spieren te ontspannen of een vrouw onder narcose te brengen om ingewikkelder ingrepen uit te voeren. Deze effecten zijn respectievelijk myorelaxatie en sedatie.
Bij een bevalling (vaginaal of via keizersnede) zijn er verschillende soorten anesthesie mogelijk en de keuze voor de ene of de andere is afhankelijk van de individuele omstandigheden. In die zin wordt niet alleen rekening gehouden met de voorkeuren van de moeder. Het medisch personeel probeert ook de beste zorgomstandigheden voor de zwangere vrouw en haar baby te bieden.
Praktisch gezien delen we de soorten verdoving voor de bevalling als volgt in:
- Lokaal: Dit is de toediening van het verdovingsmiddel op een specifieke plaats van het lichaam, via een injectie die in het onderhuidse celweefsel (dat wat onder de huidlaag zit) wordt geplaatst.
- Regionaal: In dit geval probeert het geneesmiddel een bepaalde streek van het lichaam te verdoven. Bijvoorbeeld de onderste helft van het lichaam. In dit geval wordt het verdovingsmiddel in het medullaire kanaal toegediend.
- Algemeen: Bij deze vorm van anesthesie gaat het om volledige verdoving (in een stadium van bewusteloosheid gebracht), ontspanning van de spieren en uiteraard pijnstilling. Medicijnen worden via de aders toegediend en vereisen uitwendige beademing en andere geavanceerde levensondersteunende maatregelen.
Enkele anatomische begrippen voordat we in de soorten anesthesie duiken
Om elke procedure te begrijpen, moet je enkele basisbegrippen betreffende de menselijke anatomie (Engelse link) kennen. Het is bijvoorbeeld van essentieel belang dat je weet waar de pijnprikkel circuleert om te begrijpen waarom verdovingsmedicijnen op zo’n manier worden toegediend.
Binnen in de schedel zitten de hersenen. Deze staan via zenuwen in verbinding met de rest van de organen van het lichaam. Deze zenuwen zijn als draden die gevoelige informatie (zoals pijn of aanraking) van de ingewanden, spieren of huid naar de hersenen sturen. Op hun beurt geven ze de ‘hersenbevelen’ aan deze weefsels terug. De boodschappen uit de hersenen kunnen onder andere motorische prikkels zijn (zoals je hand weghalen bij een warmtebron). Of denk aan gedragsmatige (zoals de drang om van angst weg te rennen).
Zenuwen komen in het algemeen niet rechtstreeks uit de hersenen. Ze komen uit de daaraan vastzittende structuren: de hersenstam en het ruggenmerg. Dit laatste strekt zich uit van de basis van het hoofd tot bijna het middel door een opening die binnen de wervels blijft. Dit noemt men het kanaal of medullair kanaal.
Binnen het medullair kanaal zijn er verschillende holtes, aangezien het merg erdoorheen loopt, omhuld door membranen en vloeistof. Een van de belangrijkste medullaire omhulsels heet de dura mater. Op grond daarvan worden de volgende ruimten bepaald:
- Epiduraal: dit is tussen het bot van de wervels en de dura mater.
- Subduraal of intraduraal: dit is de ruimte tussen de dura mater en het merg, die door het hersenvocht wordt ingenomen.
Afhankelijk van de plaats waar de geneesmiddelen toegediend worden en hun eigenschappen, kunnen de verschillende soorten anesthesie uitgevoerd worden.
1. Plaatselijke verdoving
Zoals we al zeiden, gebruikt men deze verdoving om de gevoeligheid van een beperkt en bepaald gebied te blokkeren. Bijvoorbeeld het perineale gebied waar een episiotomie gehecht zal worden bij een moeder die tijdens de bevalling geen andere verdoving kreeg.
Deze vorm van verdoving heet infiltratie en gebeurt door het geneesmiddel via de huid van het vaginale frenulum in te spuiten. Bij deze handeling worden de dunne vezels van de nervus pudendal geblokkeerd. De vrouw verliest vervolgens gevoeligheid in dit deel van haar vagina.
Door de dunheid van het weefsel begint het middel snel en voor korte tijd te werken. Daarom is het ideaal voor het uitvoeren van de episiotomie en voor het hechten ervan.
Anderzijds is het door de korte werkingsduur en de plaatselijke werking geen afdoend alternatief om de pijn van weeën te verlichten.
2. Loco-regionale anesthesie
Dit type anesthesie gebruikt men het meest voor verloskundige ingrepen. Het maakt namelijk de blokkering van intense pijn in de onderste helft van het lichaam mogelijk. Zo kan de moeder de bevalling op een draaglijker manier doormaken en de nadelige gevolgen van de ondraaglijke pijnlijke gewaarwording vermijden.
Afhankelijk van de route van de bevalling (vaginaal of keizersnede) kiest men een van de volgende technieken:
- Epidurale anesthesie: Dit is het meest geschikt voor een vaginale bevalling. Hiermee kan men namelijk langdurig medicijnen toedienen. Dit is te danken aan de plaatsing van een dunne katheter in de epidurale ruimte.
- Spinale anesthesie: Deze vorm van anesthesie geeft de voorkeur aan de toediening van hogere doses geneesmiddelen, waardoor men het gebied voor de operatie geleidelijk kan verdoven. Eerst blokkeert het de pijn, dan de tastzin en tot slot de beweeglijkheid van de spieren. In dit geval wordt het geneesmiddel slechts eenmaal vóór de chirurgische handeling in de subdurale ruimte ingespoten.
Om beide procedures uit te voeren, moet een beroepsbeoefenaar een punctie in de rug van de moeder uitvoeren. Maar ondanks de vrees gebeurt dit op een hoogte waar zich geen ruggenmerg bevindt, maar wel dunne filamenten ervan. Daarom is het risico dat het je het verwondt vrij gering.
Zoals elke invasieve ingreep heeft ook deze ingreep bijwerkingen. Maar in het algemeen is het een veilige techniek voor moeder en baby.
3. Algehele anesthesie
Deze vorm van anesthesie is voorbehouden voor noodsituaties, zoals massale bloedingen of gevorderde foetale nood. Het kan ook gebruikt worden voor die gevallen waarin loco-regionale anesthesie gecontra-indiceerd is, zoals een ernstige bloedingsstoornis, een gegeneraliseerde infectie, of aandoeningen aan de wervelkolom.
In dit geval dient men de medicijnen intraveneus en via beademing toe. De patiënt blijft volledig in slaap en heeft tijdens de hele procedure ademhalingsassistentie en geavanceerde levensondersteuning nodig.
De soorten anesthesie bij de bevalling
Anesthesie bij de bevalling is een veilige praktijk die in de loop der jaren sterk geëvolueerd is.
Momenteel zijn de ernstige complicaties voor moeder en baby gering (de moedersterfte schat men op 5 per 1.000.000 bevallingen). Anderzijds zijn de voordelen die je erdoor verkrijgt aanzienlijk en heel belangrijk om het welzijn van beiden te garanderen.
Praat er daarom over met je verloskundige als je op het punt staat te bevallen en je je mogelijkheden wilt kennen. Informatie is de sleutel om een bewuste en juiste beslissing te kunnen nemen.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Analgesia obstétrica y anestesia. In: Cunningham F, Leveno KJ, Bloom SL, Dashe JS, Hoffman BL, Casey BM, Spong CY. eds. Williams Obstetricia. 25° edición. McGraw Hill; 2019.
- Chestnut D, Wong C, Tsen L, Ngan Kee W, Beilin Y, Mhyre J, Bateman B, Nathan N. Chestnut. Anestesia obstétrica. Principios y práctica. 6° edición. Elsevier España; 2020.
- Hawkins JL: Epidural analgesia for labor and delivery. N Engl J Med 362:1503, 2010. Disponible en: https://www.jvsmedicscorner.com/Anaesth-Obstetrics_files/Epidural%20Analgesia%20for%20Labor%20and%20Delivery.pdf
- Vijaya P. Borkar Patil, Jayshree J Upadhye. Anesthetic complications in cesarean section. International Journal of Research in Medical Sciences. 2018 Oct;6(10). Disponible en: http://dx.doi.org/10.18203/2320-6012.ijrms20183849.
- American Society of Anesthesiologists Task Force on Obstetric Anesthesia: Practice guidelines for obstetric anesthesia: an updated report by the American Society of Anesthesiologists Task Force on Obstetric Anesthesia. Anesthesiology February 2016, Vol. 124, 270–300. Disponible en: https://doi.org/10.1097/ALN.0000000000000935
- Practice Bulletin No. 177: Obstetric Analgesia and Anesthesia, Obstetrics & Gynecology: April 2017 – Volume 129 – Issue 4 – p e73-e89 Disponible en: https://doi: 10.1097/AOG.0000000000002018
- Pérez Fuentes J. Versión actualizada de la definición de dolor de la IASP: un paso adelante o un paso atrás. Rev. Soc. Esp. Dolor [Internet]. 2020 Ago [citado 2021 Dic 02] ; 27( 4 ): 232-233. Disponible en: http://scielo.isciii.es/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1134-80462020000400003&lng=es. Epub 13-Oct-2020. https://dx.doi.org/10.20986/resed.2020.3839/2020.
