10 interactiepatronen in het gezin die schadelijk kunnen zijn

In het artikel van vandaag leer je over de interactiepatronen in het gezin die schadelijk kunnen zijn voor de harmonieuze ontwikkeling van kinderen.

Beoordeeld en goedgekeurd door de docent Samanta Ruiz.

Geschreven door Samanta Ruiz

Laatste update: 27 december, 2022

De manier waarop de leden van een gezin met elkaar communiceren is een noodzakelijke voorwaarde om de harmonie in het gezin te bewaren. Bepaalde manieren van omgaan met elkaar vormen echter interactiepatronen die nadelig kunnen zijn voor de gezinsleden.

De gezinspsychologie heeft deze disfunctionele banden en hoe gezinnen zich er onbewust aan aanpassen bestudeerd. Hoewel dit een tamelijk ingewikkeld onderwerp is, zullen we proberen uit te leggen hoe deze ongepaste interactiepatronen zich manifesteren binnen het gezin. Zo kun je ze op tijd herkennen en er naar handelen.

Disfunctionele interactiepatronen binnen het gezin

Psychologen (Spaanse link) definiëren familierelaties aan de hand van het aantal familieleden. In het algemeen kunnen in modellen met drie of meer leden schadelijke familie-interactiepatronen voorkomen. In dit artikel beschrijven we daarom elk van die patronen.

1. Paradoxale communicatie

Bij paradoxaal gedrag zijn de boodschappen die meegedeeld worden ongerijmd en dubbelzinnig.

Daardoor zit het kind gevangen in een dubbele knoop, waarin dezelfde ouder verschijnt en een beschermende houding uitdraagt, maar het tegelijkertijd devalueert. Bijvoorbeeld: “Je moet het zelf doen, maar ik zal het wel doen omdat jij het niet kunt.”

2. Diskwalificatie en ontkenning

Het overrulen of minimaliseren van de beslissingen van een familielid houdt in dat je een diskwalificerend interactiepatroon ontwikkelt. Dit is een soort pathologische communicatie, die onder meer het gebruik van vervelende bijnamen of ongepaste kwalificaties inhoudt om de ander te kleineren.

Dit soort interactie schept dus een sfeer van onzekerheid waaraan de familie zich onbewust aanpast. En tegelijk schept het een disfunctie in de band die voor iedereen nadelig is.

3. Interactiepatronen: mompelen, stiltes, en lachen (geen verband met humor)

Door te veel te praten, niet te praten, of voortdurend zonder reden te lachen, vermijd je vaak ernstige problemen onder ogen te zien. Stiltes worden soms ook gebruikt als methoden om iemand te straffen of te overheersen, iets dat algemeen bekend staat als ‘iemand bevriezen’.

Deze interactiepatronen scheppen omgevingen waarin moeilijkheden nooit overwonnen worden, omdat de besluitvormers voortdurend uit de weg gaan.

4. Projecteren door het gezin

Als kinderen behandeld worden als goederen die bij hun ouders horen, verliezen ze het vermogen om een eigen zelf op te bouwen.

In deze gevallen is de inspanning van het kind erop gericht het kind te zijn dat zijn ouders willen en niet de onafhankelijke en kritische persoon die het zou moeten zijn.

5. Afhankelijkheid

Als de eisen en behoeften van het kind dwangmatig bevredigd worden, maken de ouders het vervolgens moeilijk voor het kind om een eigen identiteit op te bouwen.

Als het zelfs zijn voorkeuren en gevoelens niet kan uiten omdat de ouders aannemen dat ze die al kennen, verliest het kind het vermogen die te herkennen en te uiten.

6. Gebrek aan aandacht en loskoppeling

In tegenstelling tot het bovenstaande, produceert systematische verwaarlozing gevoelens als hulpeloosheid en weerloosheid.

7. Bondgenootschappen en coalities

Als verschillende leden van het gezin samenkomen om conflicten te creëren en andere leden te confronteren, zijn de resultaten voor allen nadelig.

In deze interactiepatronen van het gezin verschijnen gedragingen als ontkenning, driehoeksdenken en zondebok-denken. Het kind zet vervolgens zijn autonomie opzij om de stabiliteit van de ouders te bevorderen.

8. Complementariteit van interactiepatronen binnen het gezin

Dit type van interactie impliceert de aanvaarding van twee verschillende rollen in het gezin: namelijk een van dominantie en de andere van onderwerping. Eenvoudig gezegd, het ene lid geeft bevelen en het andere lid gehoorzaamt.

Het probleem met deze relaties is onder andere dat ze star worden en degene die gehoorzaamt niet de kans geven te groeien en zich te ontwikkelen.

9. Symmetrie

Symmetrische interactie veronderstelt gelijkheid tussen de partijen. Ze kan ook een afwisseling in besluitvorming bevorderen, gebaseerd op onderhandelingen.

In paren kunnen symmetrische opklimmingsproblemen ontstaan, waarbij beide personen elkaar provoceren om ‘boven de ander’ te staan. Deze situatie levert dus meestal permanente discussies binnen het gezin op en problemen met geweld.

10. Maskeren of de schijn ophouden

Deskundigen noemen dit pseudo-mutualiteit en pseudo-vijandigheid. Het zijn namelijk interactiepatronen waarin gezinsleden respectievelijk om elkaar lijken te geven of elkaar haten.

Niets van dit alles is echter waar en in beide gevallen verbergt het een pathologische interactie tussen gezinsleden die verwarring in de hand werkt en een onstabiele omgeving schept.

In deze gevallen zijn het de kinderen die het meest te lijden hebben, omdat ze in hun omgeving niet de emotionele rust vinden die ze nodig hebben om hun persoonlijkheid te ontwikkelen.

Hoe in te grijpen in disfunctionele interactiepatronen binnen het gezin?

Om een gezond gezinssysteem te garanderen, moeten we deze schadelijke interactiepatronen binnen het gezin vermijden. Ze kunnen namelijk voor elk van de leden van een gezin schadelijk zijn.

Ze opsporen is de eerste stap, maar daarna is het belangrijk de hulp van een gezinstherapeut in te roepen om ze te overwinnen. Bedenk dat gezinsrelaties (Spaanse link)het resultaat zijn van verschillende complexe factoren. Elke betrokkene heeft namelijk een bijzonder en uniek verhaal.