Hoe praat je met kinderen over zelfmoord?

Praten met kinderen over zelfmoord is niet gemakkelijk, maar het is nodig om hen de informatie te geven die ze nodig hebben om hun zorgen aan te pakken.

Praten met kinderen over zelfmoord is een complexe situatie. Als ouder is het moeilijk om de juiste woorden te vinden om over zo’n hartverscheurende situatie te praten. De woordenschat aanpassen aan de leeftijd en cognitieve vaardigheden van je kind en duidelijk en eerlijk tegen ze zijn richtlijnen om te overwegen. In dit artikel geven we aanbevelingen om op de meest verantwoorde en handige manier met je kinderen over zelfmoord te praten.

Aanbevelingen om met kinderen over zelfmoord te praten, afhankelijk van hun leeftijd

Volgens een rapport van de Internationale Vereniging voor Zelfmoordpreventie (Engelse link) in 2021 zullen naar schatting 703.000 mensen per jaar sterven door zelfdoding. Communicatie is een van de belangrijkste preventiemaatregelen. De dialoog hierover aangaan met kinderen is dus onmisbaar.

Over het algemeen komt dit onderwerp pas ter sprake als een bepaalde gebeurtenis ouders dwingt om met hun kinderen over zelfmoord te praten. Deze dialoog dreigt wanneer:

• Een persoon in de omgeving van het kind zichzelf van het leven heeft beroofd of een poging daartoe heeft gedaan.
• Het kind deze term heeft gehoord en niet weet wat het betekent, dus als hij ernaar vraagt.
• Het probleem heeft te maken met iets dat het kind overkomt, dus benaderen de ouders het kind om erover te praten.

Bij het benaderen van het onderwerp zelfdoding is het belangrijk om in gedachten te houden dat net als bij onderwerpen als dood, seksualiteit of geld, de manier waarop we erover praten varieert afhankelijk van de leeftijd van het kind. Of we nu te maken hebben met een drie-, acht- of veertienjarige, het is van cruciaal belang om prioriteit te geven aan duidelijkheid en openheid in de communicatie.

Jonge kinderen

Als jonge kinderen geen antwoord krijgen, creëren ze er zelf een. Als er iets in hun omgeving gebeurt en ze begrijpen het niet helemaal, dan vinden ze een manier, meestal een onwerkelijke en magische manier, om te begrijpen wat er gebeurt.

Professionals bij Mental Illness Research Education Clinical(Engelse link) wijzen op het belang om het kind niet te overweldigen met te veel informatie. Het gaat erom dat je vooral aandacht besteedt aan de vragen die het kind stelt, op een rustige en niet-oordelende manier. Je hoeft ze dus geen details te geven over wat er is gebeurd. Laat je liever leiden door hun eigen vragen.

Als je niet weet waar je moet beginnen, kun je na een korte inleiding bij de feiten blijven: “Ik wil graag met je praten over wat er gisteravond met je oom is gebeurd. Hij voelde zich erg verdrietig en deed zichzelf pijn. Hij krijgt nu hulp in het ziekenhuis.”

Tegelijkertijd is het essentieel om termen te gebruiken die het kind begrijpt. De taal moet duidelijk en eenvoudig zijn. Het is het beste om een zachte en langzame toon te gebruiken en jezelf op hun niveau te plaatsen, zodat jullie elkaar in de ogen kunnen kijken.

Hoe praten over zelfmoord met kinderen ouder dan 7 jaar

Schoolgaande kinderen hebben al enige kennis over geestelijke gezondheidsproblemen. Geleidelijk aan worden ze zich meer bewust van hun eigen emoties en die van anderen. Hierdoor kunnen ze zich echter ook schuldig voelen omdat ze de emotionele situatie van een vriendje of familielid niet eerder hebben opgemerkt.

In dit geval is het essentieel om steun te bieden en uit te leggen dat het kind in geen geval schuld heeft aan wat er is gebeurd.

Het Nationaal Netwerk voor Kindertraumatische Stress (Engelse link) heeft een gids gepubliceerd voor ouders en verzorgers over hoe je een zelfmoord met kinderen bespreekt. Ze vermelden dat het verbergen van het feit dat een dierbare zich van het leven heeft beroofd en zeggen dat hij of zij is overleden, kan leiden tot meer problemen in de toekomst.

Door erover te liegen tegen een kind verliezen ze hun vertrouwen en beginnen ze te twijfelen aan de waarheidsgetrouwheid van wat hun verzorgers zeggen.

Het is niet de taak van volwassenen om de pijn van kinderen weg te nemen.

Verdriet is een gezonde emotie binnen een rouwproces. In dit opzicht moeten we valideren wat het kind voelt en hen begeleiden in deze moeilijke tijd, niet hen aan de zijlijn houden of hen verhinderen om contact te maken met de pijn.

Andere aanbevelingen om met schoolgaande kinderen over zelfmoord te praten zijn:

• Zoek een comfortabele en privé plek zodat het kind zich vrij kan uiten.
• Betrek de leerkrachten en schoolleiding erbij zodat ze op de hoogte zijn van de situatie.
• Gebruik taal die past bij de leeftijd en het begripsniveau van het kind.
• Spreek eerlijk maar vermijd onnodige details.
• Bied lichamelijk contact aan, zoals knuffels.

Hoe over zelfmoord praten met kinderen ouder dan 11

Tieners begrijpen het concept van de dood en zelfmoord. Daarom hebben ze informatie nodig die iets concreter is. Hun vragen kunnen specifieker zijn, hoewel ze die misschien voor zichzelf houden. Ze kunnen zich zelfs schamen om hun zorgen of gevoelens met volwassenen te bespreken.

De laatste gegevens zijn alarmerend. De WHO (World Health Organization) meldt dat zelfmoord de vierde doodsoorzaak is onder jongeren (Engelse link) tussen de 15 en 29 jaar. Tegelijkertijd merkt de NASP  (National Association of School Psychologists – Engelse link) op dat adolescenten met zelfmoordgedachten niet expliciet en direct hulp zoeken.

Ze laten hun verdriet echter wel zien door gedrag zoals afscheidsbriefjes of opmerkingen als “Ik hoop dat ik in slaap val en nooit meer wakker word” of “Ik wil niet meer leven.”

Het is essentieel om te voorkomen dat zelfmoord of andere geestelijke gezondheidsproblemen taboe worden. De beste preventiemaatregel is praten over wat er gebeurt. Het heeft geen zin om een realiteit te verbergen, hoe hartverscheurend die ook is.

Duidelijkheid, empathie en eerlijkheid

In het algemeen is het bij het bespreken van zelfmoord met kinderen essentieel om rekening te houden met hun leeftijd en ontwikkelingsniveau. Zo kunnen we vragen: “Begrijpen ze de onomkeerbaarheid van de dood?”, “Weten ze wat zelfmoord betekent of is dit de eerste keer dat ze de term horen?”.

Het is essentieel om ons gesprek aan te passen aan hun behoeften, maar wees altijd direct, empathisch en eerlijk. We moeten zorgen voor een warme en veilige ruimte.

Omgekeerd kan het vragen om professionele hulp enorm helpen als we ons niet in staat voelen om deze situatie aan te pakken. Een psycholoog of psychiater kan je specifieke hulpmiddelen geven om je te helpen het moment te beheersen, rekening houdend met de bijzonderheden van het geval.