Waarom wordt een familieband verstikkend?
Een hechte familieband impliceert de uitwisseling en wederzijdse zorg van de leden van de groep. Het voelen van een zekere nabijheid tot onze dierbaren is onder andere nodig om genegenheid te ervaren, om ons gewaardeerd te voelen en om ons te ontwikkelen. Dit kan echter extremen bereiken die niet positief of gezond zijn. Laten we eens kijken wat we moeten doen als de familieband verstikkend wordt.
Wat is familieband?
Over het algemeen heeft een gezin verschillende functies: zorgen voor de leden, socialisatie en opvoeding. Volgens Minuchin, psycholoog, expert in gezinstherapie en bedenker van de systemische structurele benadering, is een gezin “de natuurlijke groep die in de loop van de tijd interactiepatronen ontwikkelt en neigt naar behoud en evolutie.”
Deze sociale groep stelt regels op over hoe je je moet gedragen (Spaanse link). Daarom kan deze familierelatie evenwichtig zijn, of zo ingrijpend dat ze functioneert als een clan. Vanuit de systemische psychologie kan een familieband die verstikkend wordt, overeenkomen met wat een “‘agglutinaat gezin’ wordt genoemd. Dit verwijst naar een type familie waar er geen grenzen zijn: alles wordt gedeeld en alles is bekend. Als een van de leden iets voor zichzelf probeert te houden, wordt dat gezien als ontrouw.
In geclusterde families is er geen ruimte voor individualiteit. De groep staat boven de behoeften of belangen van iemand in het bijzonder. De ‘drukte’ is bijvoorbeeld zo groot dat mensen vaak geen privacy hebben. Ze komen bijvoorbeeld elkaars kamer binnen zonder te kloppen en onderbreken elkaar, wat ze ook aan het doen zijn. Om deze reden worden ze ook wel ‘open-deur’ families genoemd.
Wanneer is de familieband verstikkend?
Er zijn verschillende redenen waarom familieverbondenheid verstikkend wordt:
- Verlies van identiteit: familieleden definiëren zichzelf in termen van de familie. Ze hebben geen verhaal over zichzelf, omdat er weinig of geen ruimte is voor persoonlijke verkenning. Je merkt het bijvoorbeeld in gesprekken: “omdat we het leuk vinden” of “dat doen we“, zonder naar zichzelf te verwijzen.
- Overbescherming: het is moeilijk om beslissingen te nemen op basis van eigen criteria.
- Over alles is een mening: er is overmatige betrokkenheid. Iedereen heeft het recht om commentaar te geven op je leven en wat er met je gebeurt. Zelfs als je om vertrouwelijkheid vraagt, wordt dat niet gerespecteerd.
- Gebrek aan aandacht en respect voor nieuwe ideeën: alles wat vreemd of anders is voor de groep wordt a priori afgewezen. Mensen die zich bij de groep proberen aan te sluiten, zoals de partner van een lid, worden eerst onder een vergrootglas gelegd om te zien of ze wel te vertrouwen zijn.
- Straf voor ongehoorzaamheid en rebellie: het niet eens zijn met de mandaten van de groep wordt ervaren als ontrouw. Dit geeft aanleiding tot manipulatie, kwetsende opmerkingen en beweringen als “we waren er altijd voor je en dit is hoe je ons terugbetaalt?”.
- Er zijn geen hiërarchieën: omdat er geen grenzen zijn, zijn ouders qua rollen gelijkwaardig aan hun kinderen en andersom. In dit opzicht is het gebruikelijk dat een volwassene gesprekken deelt met kinderen over onderwerpen die in werkelijkheid overeenkomen met het stel. Of dat een kind beslissingen neemt of meningen geeft over zaken die niet onder zijn verantwoordelijkheid vallen.
Kortom, een hecht gezin wordt verstikkend omdat het maar één standpunt inneemt: die van de groep.
Wat te doen als de familieband verstikkend werkt
Hier volgen enkele aanbevelingen als je je ongemakkelijk voelt met de verbondenheid binnen jouw gezin.
Werk door het schuldgevoel heen
Je hoort misschien verwijtende opmerkingen als je grenzen probeert te stellen. Het is echter belangrijk dat je ze stelt om tot een respectvolle relatie te komen waarin je je prettig voelt.
Accepteer het goede van de groep en de behoefte om je eigen ruimte te hebben
Intimiteit en de keuze om bepaalde ervaringen met andere mensen te delen, moeten onze eigen beslissing zijn. Het is ons recht om ons open te stellen of niet. Dit houdt in dat je soms de groep nodig hebt, maar dat je op andere momenten liever niet wat je voelt of wat er met je gebeurt wilt onderwerpen aan de ‘publieke opinie’. Leer jezelf te respecteren.
Leef met de pijn van verandering
Het is belangrijk om te weten dat, wanneer je het pad opgaat om jezelf te onderscheiden, er wat ongemak en angst zal ontstaan. In plaats van een beslissing uit de weg te gaan om deze situatie niet onder ogen te hoeven zien, moet je weten dat deze pijn vroeg of laat toch zal komen. In dit verband moet je weten dat verandering een crisis is, maar een crisis is ook een kans.
Besteed tijd aan activiteiten voor jezelf als de familieband verstikkend wordt
Probeer tijd en ruimte te hebben om jezelf te leren kennen. Je kunt bijvoorbeeld verschillende activiteiten doen om te ontdekken wat jou het meest interesseert. Op deze manier kun je beetje bij beetje beginnen met je identiteit op te bouwen.
Vraag jezelf af wat je zou doen voordat je handelt
Het is belangrijk om vraagtekens te zetten bij beslissingen die vanzelfsprekend of voor de hand liggend lijken. Soms maken ze deel uit van je repertoire van bekende antwoorden. Je kunt dus een paar minuten de tijd nemen en proberen je te verbinden met wat je aanspreekt.
Ga in therapie
Groeps-/familie therapie zou het beste zijn. Maar als dit niet mogelijk is, kan individuele therapie je ook handvatten bieden.
Voor gezonde familierelaties
Voor een goede familierelatie is het belangrijk om een balans te vinden tussen het persoonlijke en het collectieve. Begrijp dat iedereen uniek is en zijn eigen tijd en ruimte nodig heeft. Om op je gemak te zijn, is het belangrijk dat je je niet onder druk gezet voelt om iets te doen wat je niet wilt doen.
Van deze familierelaties leren we ook modellen voor andere soorten relaties. Vandaar het belang van het aanleren van waarden als acceptatie van verschillen, autonomie en respect.
Alle aangehaalde bronnen zijn grondig gecontroleerd door ons team om hun kwaliteit, betrouwbaarheid, actualiteit en geldigheid te waarborgen. De bibliografie van dit artikel werd beschouwd als betrouwbaar en wetenschappelijk nauwkeurig.
- Espinal, I., Gimeno, A., & González, F. (2006). El enfoque sistémico en los estudios sobre la familia. Revista internacional de sistemas, 14(4), 21-34.
- Minuchin, S. (1986). Familias y Terapia Familiar, Barcelona, Gedisa.
- González García, Clara Martha, & González García, Silvia Isabel. (2008). Un enfoque para la evaluación del funcionamiento familiar. Revista Mexicana de Orientación Educativa, 6(15), 2-7. Recuperado em 23 de abril de 2023, de http://pepsic.bvsalud.org/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1665-75272008000200002&lng=pt&tlng=es.
- Durán Torres, S., Bray, J. H., Rivera Aragón, S., Reyes Lagunes, I., & Selicoff Kuhlman, H. (2012). La Autoridad Personal en el Sistema Familiar: Adaptación y Validación a la Población Mexicana. Acta de Investigación Psicológica – Psychological Research Records, 2(2),665-686.[fecha de Consulta 23 de Abril de 2023]. ISSN: 2007-4832. Recuperado de: https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=358933341006
- Minuchin, S. y Fishman, Ch. (1993). Técnicas de terapia familiar. México: Paidós.