Wat is onbetrokken of nalatig ouderschap?

Als je weinig tijd met je kinderen doorbrengt, weinig eisen aan ze stelt en weinig genegenheid toont, dan ben je bezig met verwaarlozend of nalatig ouderschap.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz Martín.

Laatste update: 05 augustus, 2023

Wanneer we ons voorbereiden op de komst van een kind, anticiperen we op sommige beslissingen die we zullen moeten nemen. Bijvoorbeeld hoe ze zullen heten, waar ze zullen slapen, of zelfs naar welke school ze moeten. We zien echter vaak een cruciaal aspect over het hoofd dat hun toekomst zal bepalen: De opvoedingsstijl die we als ouders zullen hanteren. Vandaag willen we het met je hebben over onbetrokken of nalatig ouderschap.

Nalatig ouderschap is meestal het resultaat van slechte planning en een gebrek aan informatie en steun. Het is kenmerkend voor ouders die niet echt betrokken zijn bij hun kinderen. Ze voelen zich meestal overweldigd door de verantwoordelijkheden van hun rol en zijn zowel fysiek als emotioneel afwezig. Blijf lezen om te begrijpen waaruit deze opvoedingsstijl bestaat, waar hij aan te wijten is, en wat de gevolgen ervan kunnen zijn.

Inzicht in opvoedingsstijlen

Om dit concept te begrijpen is het nodig terug te gaan naar het werk (Engelse link) van Diana Baumrind. Deze psychologe, gespecialiseerd in de ontwikkeling van kinderen, deed in de jaren zeventig belangrijk onderzoek. Ze besloot verschillende gezinnen met kinderen te volgen vanaf de kleuterleeftijd tot aan de adolescentie.

Haar observaties en bevindingen maakten duidelijk dat het gedrag van kinderen al vroeg verschilde, afhankelijk van het soort opvoeding dat ze kregen. Daarom beschreef ze drie belangrijke opvoedingsmodellen: autoritair, toegeeflijk en democratisch.

Later namen Maccoby en Martin het model van Baumrind over en herformuleerden het door er nog één stijl aan toe te voegen: negatief. Zij wezen er ook op dat alle opvoedingsstijlen gebaseerd zijn op twee pijlers:

1. De mate van affectie/steun die de ouders bieden. Dit verwijst naar de mate van liefde, goedkeuring en acceptatie en naar hoe begripvol en empathisch de ouders zijn. Specifiek zijn er hoge graden in de permissieve en democratische stijlen, en lage graden in de autoritaire en verwaarlozende stijlen.
2. De mate van controle/toezicht die de ouders uitoefenen. Dit verwijst naar de mate waarin ouders het gedrag van hun kinderen sturen en hoezeer zij ervoor zorgen dat de regels die zij zelf opstellen worden nageleefd. Daarom vinden we hoge niveaus van controle in de autoritaire en democratische stijlen en lage niveaus in de nalatige en permissieve stijlen.

Onbetrokken of nalatig ouderschap, waar bestaat dat uit?

Bij nalatig ouderschap zijn de ouders niet aanwezig, niet betrokken, en nemen ze geen verantwoordelijkheid voor hun rol. Om dezelfde reden is het gebruikelijk dat deze kinderen bij andere mensen worden opgevoed. Zelfs in de ernstigste gevallen kan er sprake zijn van fysieke of emotionele verwaarlozing of misbruik.

Maar laten we naast deze definitie eens kijken naar enkele praktische voorbeelden van hoe deze opvoedingsstijl zich in het dagelijks leven manifesteert:

• Ouders brengen weinig tijd door met hun kinderen. Ze geven werk en andere activiteiten voorrang boven het gezinsleven en zijn nauwelijks aanwezig bij de dagelijkse momenten van de kinderen. Bovendien is de communicatie met hen zeer schaars.
• Ze nemen geen verantwoordelijkheid voor hun kinderen. Dit houdt in dat ze niet de nodige toewijding investeren om hen te onderwijzen, op te voeden of toezicht te houden.
• Ze stellen geen grenzen of stellen geen regels op. Dit is echter niet omdat ze vrij willen opvoeden, maar omdat ze hun rol als verzorgers niet willen of kunnen uitoefenen.
• Ze tonen nauwelijks genegenheid naar hun kinderen. Ze bieden geen steun, begrip of woorden van aanmoediging. Integendeel, ze kunnen hun kinderen aanspreken met grofheid, afwijzing en irritatie of gewoon onverschillig zijn.
• Ze proberen de emotionele behoeften van hun kinderen te bevredigen met materiële goederen.
• Ze delegeren de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van hun kinderen aan andere figuren. Bijvoorbeeld grootouders of leraren. Bovendien nemen ze geen verantwoordelijkheid voor het gedrag van hun kinderen.
• Ze ervaren kinderen als lastig. Ook ervaren ze het ouderschap als vermoeiend en onbevredigend. Daarom voelen ze zich overweldigd door hun rol en genieten ze er niet van.
• Ze kunnen fysieke straf gebruiken als disciplinaire maatregel.

Wat zijn de gevolgen voor kinderen?

Elke opvoedingsstijl heeft zijn eigen kenmerken en genereert ook zijn eigen reeks gevolgen. In dit opzicht zijn kinderen die opgroeien onder een verwaarlozende opvoeding het meest beschadigd, omdat ze leven in een verwarde en ongeorganiseerde omgeving. De gevolgen die de minderjarigen ondervinden komen dan ook zowel in academisch opzicht als in emotionele gezondheid en gedragsproblemen tot uiting.

Volgens een artikel (Spaanse link) in Familia groeien deze kinderen op met een sterk gevoel van frustratie dat kan leiden tot boos en agressief gedrag.

Bovendien ervaren deze kinderen grote onzekerheid en instabiliteit en zijn ze erg afhankelijk van volwassenen. Dit maakt het moeilijk voor hen om zich te verhouden tot hun leeftijdsgenoten en maakt hen vatbaarder voor delinquent of misbruikend gedrag. Dit suggereren Capano en Ubach in hun artikel (Spaanse link) gepubliceerd in Ciencias Psicológicas.

Hoe voorkom je dat je vervalt in onbetrokken of nalatig ouderschap?

De gevolgen van dit soort ouderschap zijn ernstig en kunnen de ontwikkeling van een kind ernstig schaden. Daarom willen we enkele belangrijke richtlijnen voorstellen om te voorkomen dat je in deze opvoedingsstijl vervalt:

• Tijd doorbrengen met je kind is noodzakelijk. Aanwezig zijn is minstens de helft van het werk van moeder zijn, dus moet je proberen zoveel mogelijk tijd met je kinderen door te brengen. Natuurlijk moet je werken, voor jezelf zorgen en je vriendschappen cultiveren, maar je moet ook elke dag kwaliteitstijd vinden om de band met je kleintjes te versterken.
• Toon belangstelling voor je kinderen. Raak betrokken bij hun hobby’s, passies, verlangens en angsten. Praat vaak met ze, luister naar ze, en neem deel aan hun favoriete activiteiten. Die mate van betrokkenheid zal het verschil maken.
• Bied onvoorwaardelijke liefde en acceptatie. Probeer je in de schoenen van je kinderen te verplaatsen om hen te begrijpen en laat hen met woorden, gebaren en daden zien dat je van hen houdt en dat je voor hen beschikbaar bent.
• Onthoud dat grenzen noodzakelijk zijn, want ze brengen veiligheid en consistentie in het leven van kinderen. Stel daarom duidelijke en passende regels op, in overeenstemming met de leeftijd van je kleintjes, en zorg ervoor dat ze worden opgevolgd.

Werk eerst aan jezelf

Als laatste aanbeveling willen we je uitnodigen om te analyseren wat jou beïnvloed kan hebben om een onbetrokken of nalatige opvoedingsstijl te ontwikkelen. Als het ouderschap als een verrassing kwam, als je je niet voorbereid voelt, als het moeilijker is dan je had verwacht, of als het je niet lukt om ervan te genieten, zul je nauwelijks in staat zijn om met liefde en respect op te voeden.

Daarom is het belangrijk dat je eerst aan jezelf en je levensverhaal werkt. Daarom kun je professionele begeleiding zoeken als je dat nodig acht. Het verwerven van bepaalde hulpmiddelen en nieuwe gezichtspunten kan je helpen om een einde te maken aan het overweldigende gevoel en de ontevredenheid die ertoe leiden dat je een onbetrokken moeder bent.