Wat wel en wat niet te zeggen tegen een kind met ADHD

De manier waarop we tegen kinderen praten beïnvloedt hun gevoel van eigenwaarde en hun kans op toekomstig succes. Ontdek wat je tegen een kind met ADHD moet zeggen.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Elena Sanz Martín.

Geschreven door Elena Sanz Martín

Laatste update: 22 december, 2022

Gelukkig heeft ons begrip van aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) de laatste tijd een lange weg afgelegd. Als maatschappij houden we echter nog steeds vast aan enkele mythen die we niet alleen voor waar houden, maar ook doorgeven aan kleintjes met deze aandoening. De woorden die we tegen een kind met ADHD zeggen kunnen hun gevoel van eigenwaarde beïnvloeden. Het kan zelfs hun dagelijks functioneren conditioneren. Daarom willen we je enkele tips geven over wat je wel en niet moet zeggen als je tegen kleintjes met ADHD praat.

We weten dat ouder zijn van een kind met ontwikkelingsstoornissen niet gemakkelijk is. Soms weet je namelijk niet hoe je moet reageren of hoe je ze kunt helpen. En ook vanwege je eigen angsten voor de toekomst. Maar het werk van ouders kan in hoge mate bijdragen tot het welzijn van het kind. Let dus op de volgende aanbevelingen.

Wat je niet moet zeggen tegen een kind met ADHD

Laten we beginnen met de aandacht te vestigen op enkele zinnen en uitdrukkingen die beter vermeden kunnen worden. Deze zijn heel gewoon en worden meestal uitgesproken door de mensen die het dichtst bij de kinderen staan. Ze worden vaak gezegd zonder slechte bedoelingen. Ze zijn namelijk het gevolg van onwetendheid of kortstondig verlies van geduld. Vervolgens kunnen ze echter enorme emotionele schade aanrichten.

Het kind een etiket opplakken

Er zijn veel woorden en uitdrukkingen die, op de een of andere manier, eindigen met het opplakken van etiketten op het kind. “Je bent dom”, “je bent slecht”, “je bent lui”, onder andere. Als we ze dit zeggen, denken we misschien dat we het kind helpen in te zien wat het fout gedaan heeft en dat het zich moet verbeteren. Maar wat we in werkelijkheid doen is hem of haar devalueren. We beïnvloeden namelijk niet een bepaald gedrag, maar eerder hun persoon zelf.

Vermijd daarom deze soorten zinnen en kies voor andere, meer opbouwende, zoals de volgende:

• “In deze oefening heb je een fout gemaakt, laten we die herstellen”. Dit in plaats van “je bent dom”.
• “Het is niet goed om tegen mensen te schreeuwen want dat kan kwetsend zijn”. Dit in plaats van “je bent slecht”.
• “Je moet je huiswerk af hebben voor het eten”. Dit in plaats van “je bent lui”.

“Stop daarmee” werkt vaak averechts bij een kind met ADHD

Hoe vaak per dag zeg je tegen je kind dat het iets wel of niet moet doen, ondanks het feit dat het weet dat het bepaalde moeilijkheden heeft? “Gedraag je niet zo,” “hou op met huilen,” “hou op met schreeuwen,” “concentreer je voor een keer,” “gedraag je”. Op de een of andere manier denk je misschien nog steeds dat je kind het doet om je te tarten, je niet respecteert, of je uitlacht.

In werkelijkheid willen kinderen hun ouders tevreden stellen, maar ze doen wat ze kunnen met wat ze weten en hoe ze zich voelen. Kinderen met ADHD zijn van nature onrustig, impulsief en afleidbaar, maar hun doel is niet om je te ergeren. Het heeft daarom geen zin deze verwijten voortdurend te herhalen. Je verslechtert zo namelijk de band alleen maar en je creëert een negatieve sfeer thuis.

Zeg niet tegen een kind met ADHD: “Verzin geen smoesjes”

Als gevolg van het bovenstaande benadrukken veel ouders tegen hun kinderen dat het hebben van ADHD geen reden voor hen is om niet te gehoorzamen, te schreeuwen, of hun huiswerk niet goed te doen. Maar in werkelijkheid moeten we ons ervan bewust zijn dat hun hersenen wel degelijk anders functioneren. Ze hebben op bepaalde gebieden dus extra hulp nodig.

“Als je je kunt concentreren op wat je leuk vindt, kun je je ook op al het andere concentreren”

Voor veel ouders van kinderen met ADHD is het ergerlijk om te zien hoe hun kind tijdens het studeren afgeleid wordt door bijvoorbeeld een vlieg en toch uren zonder met de ogen te knipperen voor een videospel kan zitten.

Zo kunnen ouders zinnen zeggen als “je concentreert je als je mag doen waar je zin in hebt”. Ja, inderdaad, dit is een kenmerk van de stoornis. En kinderen met deze aandoening kunnen hyperfocussen op bepaalde activiteiten (Engelse link) die hun belangstelling hebben, en die ook constante en gevarieerde bekrachtigers hebben (zoals beeldschermen). Maar andere elementen, zoals boeken, missen deze eigenschappen en motiveren hen dus niet om er zoveel aandacht aan te besteden.

Vermijd daarom deze verwijten. Want nogmaals, het kind doet het niet met opzet.

“Vertel niemand dat je ADHD hebt”.

Soms vragen we onze kinderen, uit angst dat ze veroordeeld, bekritiseerd of gepest zullen worden, om geheimzinnig te doen over hun aandoening. Dit zorgt er echter voor dat ze het als vernederend en gênant ervaren, en zichzelf daarom als ‘gebrekkig’ beschouwen.

Wat kunnen we tegen een kind met ADHD zeggen?

Wat moeten we nu dan tegen een kind met ADHD zeggen? Hoe moeten we ze benaderen om ze te helpen? Hier zijn enkele suggesties die je misschien nuttig vindt.

“Ik begrijp hoe je je voelt”

In plaats van je kind uit te schelden voor zijn impulsiviteit, driftbuien, of uitbarstingen, concentreer je je op het valideren van zijn emoties. Dit betekent dat je ze laat weten dat wat ze op een bepaald moment ook voelen oké is en dat ze het recht hebben dat te voelen en te uiten (hoewel je ze zult helpen dat op een gepaste manier te doen).

Wanneer je tegen een kind zegt: “Ik begrijp dat je hier boos over bent, dat je verdrietig bent over wat er gebeurd is, dat je zenuwachtig bent...” kalmeer je ze en maak je beter contact met ze. Ze voelen zich gezien en begeleid en dit verlicht hun emotionele crisis. Bovendien help je ze met je woorden hun eigen emoties te begrijpen, ze te benoemen, en ze beetje bij beetje te integreren.

“Je doet het goed”

Een van de minder zichtbare gevolgen van ADHD is de aantasting van het gevoel van eigenwaarde (Engelse link). Deze kinderen groeien op onder voortdurende kritiek omdat ze niet doen wat van hen verwacht wordt. Ze krijgen dagelijks scheldpartijen te horen en horen alles wat ze fout doen.

Om deze giftige traagheid te doorbreken, wen je eraan de prestaties en kwaliteiten van je kind te waarderen en te erkennen.

Benoem enerzijds hun deugden. Misschien zijn ze bijvoorbeeld heel creatief, grappig, of uitstekend in sport. Aan de andere kant, waardeer hun inspanningen en hun proces, ongeacht het resultaat. Zelfs als ze gezakt zijn voor een examen, maar je hebt gezien hoe hard ze gewerkt hebben om uit te blinken, feliciteer ze er dan voor.

“Ik ben er voor je”

Als je kind van streek raakt, in beslag wordt genomendoor hun impulsen, of overweldigd wordt door hun emoties, hebben ze je kalmte nodig. Dit is het beste geschenk dat je ze kunt geven. Jij fungeert namelijk als hun emotionele steun in de moeilijkste momenten.

Tel dus tot 10 als ze ‘onuitstaanbaar’ zijn of als ze zich ‘misdragen’, en in plaats van te schelden, te schreeuwen of te straffen, zeg je de volgende zin tegen ze: “Ik ben er voor je”.

“Je kunt het, ik zal je helpen”

Aanvaarden dat ADHD een reeks moeilijkheden met zich meebrengt, betekent niet dat je je erbij neerlegt dat het kind zijn opleiding niet met succes zal kunnen afmaken of zijn doelen niet zal kunnen bereiken. Integendeel. Het betekent dat je de teugels in handen neemt om je kind de steun te geven die hij of zij nodig heeft.

Probeer dus de autonomie en het zelfvertrouwen van je kind aan te moedigen. Herinner hem eraan dat hij in staat is te bereiken wat hij wil. Geef hem ook de hulp die hij nodig heeft. In dit verband zullen professionals degenen zijn die de meest geschikte richtlijnen kunnen geven.

“Aanvaard jezelf zoals je bent, je bent heel waardevol”.

Tot slot, in plaats van het kind uit te nodigen zijn ADHD toestand te verbergen, behandel het op een natuurlijke manier. Als je het met leraren bespreekt, kunnen ze hen helpen aanpassingen in het leerplan aan te bieden. Wat leeftijdgenootjes betreft, is het een uitstekende manier om diversiteit te normaliseren en acceptatie van anderen zoals ze zijn aan te moedigen.

Als het kind zijn diagnose kent en weet waar die uit bestaat (altijd uitgelegd in leeftijdsgeschikte taal), zal het ook in staat zijn zijn diagnose te begrijpen, zichzelf te bekrachtigen en niet met schuld of schaamte over zijn toestand te leven.

Woorden bepalen ons, gebruik ze verstandig!

Kortom, als je je afvraagt wat je tegen een kind met ADHD moet zeggen, zorg er dan voor dat je woorden gericht zijn op begrip, empathie, het opbouwen van gevoel van eigenwaarde, en het naturaliseren van moeilijkheden. Opgroeien in een gezin dat hen vertrouwt, steunt, en hun prestaties waardeert zal al het verschil maken.