Kan een kind lijden aan verborgen ondervoeding?

Verborgen ondervoeding wordt veroorzaakt door tekorten aan micronutriënten en heeft invloed op de gezondheid, schoolprestaties en toekomstige productiviteit.

Niet alles wat we zien is wat het lijkt, want we zouden nooit vermoeden dat iemand met een normaal gewicht, overgewicht of obesitas tegelijkertijd aan verborgen ondervoeding kan lijden. Onvoldoende inname van micronutriënten over een lange periode kan leiden tot aanzienlijke tekorten in het lichaam. Dus, kan een kind lijden aan verborgen ondervoeding? We beantwoorden deze en andere vragen in dit artikel.

Wat is verborgen ondervoeding?

Een overzicht (Spaanse link) van Alba Redón uit 2021 vat het concept van verborgen ondervoeding of verborgen honger samen als een toestand van ondervoeding waarbij sprake is van een gebrekkige inname van micronutriënten, die in de loop van de tijd in stand wordt gehouden.

De statistieken zijn niet bemoedigend, want volgens de FAO (Engelse link) lijden meer dan 2 miljard mensen in de wereld aan verborgen ondervoeding, het dubbele van het aantal mensen dat niet genoeg calorieën binnenkrijgt.

Hoewel een groter deel van de verborgen ondervoeding wordt waargenomen in ontwikkelingslanden, zijn tekorten aan micronutriënten, vooral ijzer en jodium, ook een probleem in ontwikkelde landen.

Waar zit het probleem?

De oorzaken van verborgen ondervoeding zijn enigszins complex. Zo is er in ontwikkelingslanden een verschuiving van een traditioneel dieet gebaseerd op minimaal bewerkte voedingsmiddelen naar een hoge consumptie van sterk bewerkte voedingsmiddelen. Het probleem is dat deze voedingsmiddelen rijk zijn aan energie, maar arm aan micronutriënten, zodat ze bekend staan als een bron van lege calorieën.

Pinstrup-Andersen legt uit (Engelse link) dat veel ontwikkelingslanden te maken hebben met een verschijnsel dat bekend staat als de ‘drievoudige last’ van ondervoeding. Dit verwijst naar ondervoeding, verborgen voeding en zwaarlijvigheid.

Andere oorzaken

Bij deze verandering in eetgedrag en overmatige consumptie van bewerkte voedingsmiddelen en maaltijden komen nog andere oorzaken:

• Slechte diëten. Diëten gebaseerd op basisvoedingsmiddelen zoals maïs, tarwe, rijst en cassave leveren veel energie, maar zijn arm aan vitaminen en mineralen.
• Voedselvoorkeuren worden bepaald door cultuur, groepsdruk en geografische, milieu- en seizoensgebonden factoren.
• Gebrek aan voorlichting over het belang van een evenwichtige en voedzame voeding.
• Economische oorzaken. Het gezin is misschien niet in staat zich een grote verscheidenheid aan voedzaam voedsel, zoals dierlijke eiwitten, fruit of groenten, te veroorloven of er toegang toe te krijgen, vooral in ontwikkelingslanden.

Zoals we kunnen zien is de achtergrond van verborgen ondervoeding complex en multi-causaal, maar het vertaalt zich allemaal in een onvoldoende inname van gevarieerd en voedzaam voedsel.

Weet of een kind mogelijk lijdt aan verborgen ondervoeding

Verborgen honger kan iedereen treffen, maar er is een levensperiode waarin de gevolgen ervan ernstiger zijn. Zo publiceerde het American Journal of Human Biology (Engelse link) in 2017 dat de periode vanaf de conceptie tot de eerste 2 jaar cruciaal is voor de ontwikkeling van de baby. Daarom is de voedingsstatus van moeder en kind essentieel voor een goede groei en ontwikkeling.

Als er bij de moeder een tekort aan micronutriënten is, heeft dat gevolgen voor de toekomst van het kind. Het zal vooral invloed hebben op het leren en presteren in het volwassen leven.

De belangrijkste aangetaste micronutriënten

In het tijdschrift PlosOne (Engelse link) publiceerde Muthayya’s team de resultaten van kaarten en indices van verborgen ondervoeding in verschillende regio’s van de wereld. De belangrijkste tekorten aan micronutriënten bleken ijzer, zink, vitamine A en jodium te zijn. Maar ook tekorten aan B12 en andere B-vitaminen komen voor.

Gevolgen

Verborgen ondervoeding wordt gekenmerkt door het feit dat de gevolgen ervan niet onmiddellijk merkbaar zijn, maar op lange termijn ingrijpende gevolgen hebben voor de gezondheid van het kind.

Vooral op prestaties en leren, een lagere weerstand tegen ziekten, en zelfs verhoogde risico’s tijdens de bevalling. Het International Journal of Unani and Integrative Medicine (Engelse link) noemt de gevolgen van verborgen ondervoeding naargelang het tekort aan de betreffende micronutriënt:

• IJzer: matige en ernstige ijzergebreksanemie tast het afweersysteem van het lichaam aan om infecties te bestrijden. Kinderen ontwikkelen langzamer taal, hebben een verminderde aandachtsspanne en presteren slecht op school. Daarnaast komt ook de reproductieve gezondheid in het gedrang. Zo kan bloedarmoede leiden tot vroeggeboorten, een laag geboortegewicht en perinatale sterfte.
• Jodium: krop is een aandoening die wordt veroorzaakt door een tekort aan jodium. Deze aandoening kan leiden tot blijvende hersenschade, een verminderde mentale ontwikkeling, en een verminderde overleving van zuigelingen.
• Vitamine A: veroorzaakt nachtblindheid, vooral bij zwangere moeders; zweren en loslaten van het hoornvlies, en totale blindheid. Het kan ook groeiachterstand, een lage weerstand tegen infecties en zelfs de dood veroorzaken.
• Zink: dit is essentieel voor groei en ontwikkeling. Zinksuppletie helpt lineaire groei en vermindert diarree, luchtweginfecties en kindersterfte.

Hoe stop je verborgen ondervoeding bij kinderen

Het voorkomen van verborgen ondervoeding is gericht op een betere kwaliteit van leven bij kinderen en in hun toekomst als volwassenen. Dit is het beste middel om het te stoppen, omdat de diagnose van een tekort laat komt en duur is. Maar wat kunnen we doen?

• Bevorder een gevarieerde en volledige voeding vanaf de zwangerschap of eerder, met inbegrip van voedingsmiddelen zoals fruit en groenten die rijk zijn aan micronutriënten.
• Toegang hebben tot met vitamines en mineralen verrijkt voedsel om het voedsel van kinderen te bereiden. Zo is bijvoorbeeld het verrijkingsbeleid met gejodeerd zout (Engelse link) een succes.
• Bevorderen van biofortificatie. Dit bestaat uit het toevoegen van micronutriënten aan graangewassen die arm zijn aan bepaalde mineralen.
• Suppletie met poly-vitaminen en mineralen. Dit moet worden aanbevolen door een kinderarts.

Daarnaast stelt de WHO een dieet voor dat het volgende bevat:

• Zuivel en zuivelproducten: deze bevatten vitamine A en D en calcium.
• Vlees, peulvruchten en eieren: deze bevatten eiwitten en diverse vitaminen.
• Meel en granen: deze zijn een bron van energie en B-complex vitaminen.
• Fruit en groenten: deze leveren vitamines en vezels.
• Vetten, olie en suiker: deze leveren energie.

Voedsel- en voedingsvoorlichting

Verborgen ondervoeding bij kinderen vereist onmiddellijke aandacht. Dat komt omdat de gevolgen van tekorten aan micronutriënten grote gevolgen hebben voor de gezondheid, de schoolprestaties en de toekomstige productiviteit op volwassen leeftijd.

Een belangrijk punt voor de preventie van deze tekorten is de voorlichting van gezinnen over voedsel en voeding. Daarom moeten goede eetgewoonten worden aangemoedigd en moet het gedrag worden veranderd in de richting van de keuze van gezond voedsel. In dit verband moeten bewerkte producten die lege calorieën leveren achterwege worden gelaten.