Acute flaccid myelitis bij kinderen

6 minuten

Acute flaccid myelitis is een betrekkelijk nieuwe ziekte, die sterk lijkt op polio maar niet hetzelfde is.

Geschreven en geverifieerd door de kinderarts Marcela Alejandra Caffulli.

Laatste update: 22 december, 2022

Ooit wel eens over acute flaccid myelitis gehoord? In de zomer van 2012 begonnen in Californië, USA, gevallen van kinderen met plotseling optredende slappe spierverlamming gemeld te worden. Tot dan toe waren deze kleintjes verder echter gezond geweest. De oorzaak van deze gebeurtenis was niet helemaal duidelijk (Engelse link).

Hoewel de klinische presentatie van hun aandoening sterk leek op polio, slaagden artsen er niet in het oorzakelijke virus te isoleren in monsters van de zuigelingen.

Eerst werd deze aandoening ‘polio-achtig syndroom’ genoemd en uiteindelijk kreeg ze de juiste naam, acute flaccide myelitis (AFM).

Jaren later, in de zomer van 2014, gaf de CDC (Centers for Disease Control and Prevention – Engelse link) kennis van een nieuwe uitbraak van deze ziekte. Ditmaal werd ze in verband gebracht met andere niet-polio enterovirussen, die ook een affiniteit hebben met het centrale zenuwstelsel. Tot de meest prominente behoorden enterovirus A71 en enterovirus D68.

Uitbraken van acute flaccide myelitis herhaalden zich vervolgens in 2016 en 2018, tussen de late zomer en de vroege herfst in de Verenigde Staten. Hoewel het percentage infecties rond de 1% lag, waren in 2019 in de hele Verenigde Staten al meer dan 600 gevallen (Engelse link) bevestigd en waren uitbraken gemeld op alle 5 continenten (Engelse link).

Ondanks het feit dat het een zeldzame ziekte is, ligt het belang van kennis erover in de mogelijke ernst en in het gebrek aan behandeling. Daarom willen we je vertellen welke preventieve maatregelen je thuis kunt nemen om de circulatie van de virussen die de ziekte veroorzaken te beperken.

Wat is acute flaccid myelitis?

AFM of ‘acute slappe verlamming’ is een ontstekingsneurologische ziekte die het ruggenmerg aantast en verlamming van de verschillende spieren van het lichaam veroorzaakt. Wanneer dit gebeurt, worden ze slap, verminderen hun reflexrespons, en kunnen niet genoeg samentrekken om hun functie uit te oefenen.

Tot de meest getroffen (Engelse link) spiergroepen behoren de volgende:

Boven- en onderlichaam
Romp en rug
Nek
Gezicht
Diafragma en andere ademhalingsspieren

In het algemeen begint de aandoening plotseling en treedt enkele dagen na (Engelse link) een gewone ademhalingsaandoening op. Het tot dan toe gezonde kind begint last te krijgen van spierzwakte die het verhindert bepaalde bewegingen met zijn lichaam uit te voeren.

Helaas treft AFM in 90% van de gevallen kinderen. De gemiddelde leeftijd is 6 jaar (CDC, 2020).

Oorzaken van acute flaccide myelitis bij kinderen

Tot nu toe is een sterke correlatie vastgesteld tussen AFM gevallen en seizoensgebonden uitbraken van het enterovirus D68.

Andere virussen (Engelse link) worden echter als mogelijke oorzaken van deze aandoening genoemd. Het gaat onder meer om het enterovirus A71, sommige arbovirussen (Engelse link), zoals het Nijlvirus, Zika en knokkelkoorts of dengue en sommige stammen van de Coxsackie virusfamilie.

Symptomen van de ziekte

Kinderen met AFM beginnen meestal met banale en aspecifieke symptomen de dagen voor het begin van de verlamming. Deze kunnen respiratoir (koorts, hoest, rhinitis, bronchospasmen) of gastro-intestinaal (diarree of braken) zijn.

Tussen dag 3 en dag 5 (Engelse link) van het begin van deze aandoening treedt plotseling spierzwakte op. In het algemeen zijn de bovenste ledematen (armen, handen, schouders) aan een van beide kanten verzwakt (Engelse link) en dit gaat gepaard met pijn en afwezigheid van reflexen op deze plaatsen.

Hoewel ook de onderste ledematen aangetast kunnen zijn, behouden ze meestal hun gebruikelijke tonus en kracht. Dit geeft een karakteristieke asymmetrie (Engelse link)tussen armen en benen, waardoor de differentiële diagnose met een andere soort spierverlamming mogelijk is.

Behalve in de ledematen kan ook verlamming optreden in de spieren van de romp of die van het gezicht, waardoor moeilijkheden ontstaan bij ademhalen, spreken of slikken.

Samengevat zijn de karakteristieke symptomen (Engelse link) van AFM als volgt:

Plotseling optredende spierzwakte.
Betrokkenheid van de bovenste ledematen en de romp, met minder betrokkenheid van de onderste ledematen.
Verlies van peesreflexen in de aangedane gebieden.
Catarrale of gastro-intestinale symptomen de voorgaande dagen.
Het kan gepaard gaan met moeilijkheden bij het spreken, slikken en ademen.

Diagnose en behandeling

De diagnose van acute flaccid myelitis is klinisch en er worden enkele aanvullende tests uitgevoerd om andere oorzaken die soortgelijke toestanden opwekken uit te sluiten. Denk bijvoorbeeld aan transverse myelitis, het Guillain-Barré syndroom of polio.

In de eerste plaats moet de arts zijn toevlucht nemen tot uitvoerige ondervraging om de ontwikkeling van de huidige toestand te kennen. Ook moet hij het vaccinatieschema van het kind nagaan.

Daarna wordt een volledig lichamelijk onderzoek uitgevoerd, vooral gericht op de neurologische toestand van het kind.

Tot slot kunnen enkele beeldvormende of laboratoriumonderzoeken (Engelse link) worden besteld om de vermoede diagnose te bevestigen. Daaronder springen de volgende in het oog:

Lumbaalpunctie om cerebrospinaal vocht te verkrijgen. Dit wordt gebruikt om het uiterlijk van dit vocht te analyseren en de aanwezigheid van ziektekiemen op te sporen.
Magnetische resonantie beeldvorming van de hersenen en de wervelkolom om de plaats van neurologische betrokkenheid op te sporen.
Een kweek van lichaamsvloeistoffen, zoals ontlasting en bloed.
Bloedonderzoek, om ontstekings- en infectieparameters na te gaan.

Wat de behandeling (Engelse link) van deze aandoening betreft, zijn er op het ogenblik geen curatieve middelen beschikbaar. Het enige wat artsen kunnen doen is de nodige vitale steun bieden tot het lichaam van het kind erin slaagt zich te herstellen van de door het virus veroorzaakte schade.

In het algemeen wordt dezelfde zorg geboden als bij de rest van slappe verlammingen. Denk onder andere aan mechanische ademhalingsassistentie, controle van het urineritme en intraveneuze hydratatie.

Op dit moment is er geen bewijs (Engelse link) voor de werkzaamheid van sommige veel gebruikte behandelingen, zoals intraveneuze corticosteroïden, immunoglobuline therapie, of plasmaferese. Meer studies zijn nodig om de mate van voordeel over het risico van hun gebruik te bepalen.

Kan het voorkomen worden?

Ja, het is mogelijk om infectie door de virussen die acute flaccid myelitis veroorzaken te voorkomen (Engelse link) met enkele eenvoudige maatregelen:

Was regelmatig je handen met water en zeep.
Ventileer kamers en maak alledaagse voorwerpen schoon.
Gebruik insectenwerende middelen en tule in het wiegje van je baby.
Vermijd contact met zieke mensen, en in geval van ziekte, rust je thuis tot je helemaal genezen bent.
Nies in een papieren zakdoek of in de holte van je elleboog om te voorkomen dat je virussen verspreidt.
Houd het inentingsschema van je kinderen bij.

Acute flaccide myelitis bij kinderen is geen polio

Hoewel men ooit dacht dat het om een heruitbraak van polio ging, is deze ziekte in verschillende landen van de wereld uitgeroeid dankzij vaccinatie. Toch kunnen andere leden van de poliovirus-familie met gelijkaardige kenmerken opduiken en aandoeningen als deze veroorzaken.

Het fundamentele is alert te zijn, te weten over welke symptomen je je dokter moet raadplegen, en alle preventieve maatregelen te nemen die binnen ons bereik liggen. Daaronder valt het garanderen van de vaccinatie van onze kinderen, als een manier om voor hen en voor iedereen in hun omgeving te zorgen.