Hoe weet ik of mijn kind ADHD heeft of gewoon afgeleid is?

Is je kind verstrooid, ongeorganiseerd en heeft het moeite om opdrachten af te maken? Ontdek de signalen die aangeven of je kind ADHD heeft.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz Martín.

Laatste update: 29 oktober, 2023

Tegenwoordig zijn we ons steeds meer bewust van het belang van het opsporen van speciale onderwijsbehoeften van kinderen, zoals aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Een groter bewustzijn kan echter ook leiden tot onjuiste etikettering van kinderen. Daarom willen we je helpen te weten of je kind ADHD heeft of gewoon afgeleid is.

De sociale media dragen ertoe bij dat moeders en vaders zich hierover zorgen maken, want er is een veelheid aan berichten die onvolledige feiten over ADHD geven. Bij het zien van hun kinderen in de getoonde tekenen, nemen ze aan dat het kind deze aandoening heeft. Maar een video is geen betrouwbare bron voor een diagnose en het is mogelijk dat je kind gewoon afgeleid is.

Het beste is altijd om met je kind naar een gespecialiseerde professional te gaan om nauwkeuriger uit te zoeken of het aan ADHD lijdt. Om erachter te komen wat er aan de hand kan zijn, nodigen we je uit om verder te lezen.

De verschillen tussen kinderen met ADHD en  kinderen met afleidbaarheid

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen wanneer een kind ADHD heeft en wanneer het gewoon afleidbaar is, omdat de behandeling en aandacht die ze nodig hebben verschillend kunnen zijn. Als zodanig zijn er enkele belangrijke verschillen tussen de twee groepen waarmee je rekening kunt houden.

Aandachtscapaciteit is een spectrum

Het is goed om op te merken dat aandachtscapaciteit geen ‘ja of nee’ categorie is. Met andere woorden, het is niet zo dat sommige kinderen opletten en andere niet. Integendeel, ze doen dat allemaal in verschillende mate.

Bijvoorbeeld, volgens Jesús Beltrán in zijn boek Procesos, Estrategias y Técnicas de Aprendizaje (Processen , Strategieën en Leertechnieken) is het vermogen van een kind om op te letten nauw verbonden met de motivatie die het voelt voor de taak.

Dit houdt in dat elk kind wel eens afgeleid of verstrooid kan raken, of zijn concentratie kan verliezen. De sleutel is hoe vaak dit gebeurt.

Om ADHD te zijn moet onoplettendheid uitgesproken zijn en een terugkerend probleem zijn dat het dagelijks leven van het kind verstoort. Het beïnvloedt bijvoorbeeld de schoolprestaties, het gezinsleven of de relaties met leeftijdsgenoten. Dit is een belangrijk verschil tussen kinderen die de stoornis hebben en kinderen die dat niet hebben. Vraag jezelf af: wordt het leven van je kind significant beïnvloed?

ADHD is een neurodivergentie

Een ander punt om te overwegen is het feit dat ADHD geen ziekte is, maar een neurodivergentie. Dat wil zeggen, wanneer een kind ADHD heeft, vertonen hun hersenen verschillen op anatomisch en functioneel niveau, zoals uitgelegd door het Child Mind Institute (Engelse link).

Daardoor verwerken ze informatie en verhouden ze zich anders tot de omgeving. Deze verschillen horen bij hen en zijn dus vanaf het begin aanwezig, waardoor we nog een ander verschil in overweging moeten nemen.

Als je kind behoorlijk afleidbaar is, maar vroeger niet zo afleidbaar was en niet de moeilijkheden had die het nu heeft, is het mogelijk dat dit door andere oorzaken komt. Angst en depressie kunnen bijvoorbeeld ook de aandacht beïnvloeden.

Als je kind een moeilijke tijd doormaakt of bepaalde veranderingen doormaakt, als er spanning in het gezin is, als het gepest wordt, of als het onrustig is of zich ergens zorgen over maakt, kan het meer verstrooid en afgeleid zijn.

Hoe faalt de aandacht bij verstrooide kinderen met ADHD?

Het is belangrijk om te weten dat ADHD verschillende subtypes heeft, en dat onoplettendheid niet altijd het meest relevante of opvallende symptoom is. Bijvoorbeeld, zoals in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) staat, is er bij het hyperactief-impulsieve subtype een overwicht aan symptomen die te maken hebben met motorische agitatie en gebrek aan impulscontrole.

Maar zelfs als de aandacht faalt (bij het onoplettende of gecombineerde subtype – Spaanse link) gebeurt dat op een bepaalde manier. En dat is anders dan bij een kind dat afleidbaar is.

In het bijzonder is er bij ADHD een verandering in selectieve aandacht (verantwoordelijk voor het wegfilteren van irrelevante prikkels om zich op het doel te richten) en in volgehouden aandacht (die concentratie over een langere periode mogelijk maakt). Daarom is een kind met deze aandoening niet in staat zijn aandacht bij een taak te houden gedurende de tijd die daarvoor nodig is.

Bovendien worden ze onderbroken door externe prikkels zoals geluiden, mensen of beelden, of interne prikkels zoals hun eigen ideeën en gedachten.

Aan de andere kant zal een kind dat afleidbaar is zich waarschijnlijk niet concentreren op wat het aan het doen is en daardoor vergeten waar het zijn jas heeft gelaten of waar het op school was. Ze kunnen echter wel aandacht besteden aan de activiteit en, als ze dat eenmaal doen, presteren ze zonder moeite.

Tekenen om onoplettendheid bij ADHD op te sporen

Naast het bovenstaande zijn er bepaalde tekenen (Spaanse link) die ons kunnen helpen onderscheiden of een kind ADHD heeft of gewoon afgeleid is. Vergeet niet dat deze geen diagnose vormen; ze kunnen echter wel als leidraad dienen.

Uitstelgedrag

Het kind heeft externe druk nodig om een taak uit te voeren en af te maken. In het algemeen hebben ze de neiging om alles tot het laatste moment over te laten, meestal die activiteiten die veel aandacht en concentratie vergen.

Desorganisatie

Het is moeilijk voor hen om hun ideeën te ordenen en te weten welke taken het belangrijkst zijn of prioriteit hebben, en ze veranderen of springen van de ene taak naar de andere zonder die te hebben afgerond. Soms veroorzaakt dit frustratie en demotivatie.

Concentratiestoornissen

Het kind heeft moeite om zijn aandacht bij het opletten of het lezen van een tekst te houden, zodat ze afgeleid raken en aan de taak herinnerd en heroriënteerd moeten worden. Ze zijn inconsequent en verliezen daardoor de zin om hun huiswerk te maken.

Alertheid en informatieverwerking

Ze kunnen snel slaperig worden of zich vervelen. Weinig taken motiveren hen, en ze raken gemakkelijk opgebrand als een activiteit vereist dat ze hard nadenken of zich concentreren. Bovendien verwerken ze informatie langzamer en vaak onvolledig.

Veranderingen in het werkgeheugen

Ze vinden het moeilijk om informatie op te nemen en actief te houden terwijl ze de taak afmaken. Daarom is het moeilijk om instructies en richtlijnen op te volgen, verschillende elementen tegelijk in gedachten te houden, of reeksen af te maken.

Hoe weet je of je kind ADHD heeft of gewoon afgeleid is?

Concluderend, om van ADHD te spreken moet onoplettendheid ernstig zijn en problemen veroorzaken in het dagelijks functioneren van het kind. Het moet sinds de kindertijd aanwezig zijn en niet slechts een recente ontwikkeling. Het moet hun niveau van alertheid en hun selectieve en volgehouden aandacht beïnvloeden.

Vergeet niet dat er binnen ADHD verschillende subtypes zijn, en onoplettendheid is er slechts één van. Daarom is onoplettendheid misschien niet het belangrijkste symptoom. Bovendien, zelfs als het dat wel is, kunnen er andere uitingen van impulsiviteit en hyperactiviteit zijn.

Om zeker te weten wat er aan de hand is, kun je dus het beste een specialist raadplegen. Alleen een professional kan na een persoonlijke evaluatie de diagnose bevestigen en je een nauwkeurig antwoord geven of je kind ADHD heeft of gewoon afgeleid is.