Waarom beging de puberteit steeds vroeger?

Wil je weten waarom de puberteit steeds vroeger begint? Wat kunnen de oorzaken zijn? Hier vertellen we je er alles over. Blijf lezen!

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Mara Amor López.

Laatste update: 22 december, 2022

De puberteit is het overgangsstadium tussen kindertijd en adolescentie. Het wordt gekenmerkt door een reeks veranderingen in het lichaam van jongens en meisjes. De laatste jaren neemt men echter waar dat de puberteit steeds vroeger begint en sinds 1970 zelfs met drie maanden per decennium vervroegd is.

In het algemeen begint de puberteit tussen 8 en 13 jaar bij meisjes en tussen 9 en 14 jaar bij jongens. Wat velen begint te verontrusten is dat het zich op steeds jongere leeftijd voordoet. Er zijn gevallen bekend waarin meisjes van nog maar 6 jaar oud al de veranderingen van deze periode begonnen te ondergaan. Dit kan een aantal ingewikkelde gevolgen hebben.

Hier gaan we je er iets meer over vertellen, zodat je weet waar je op moet letten.

Wat is puberteit?

Puberteit is de levensperiode waarin het lichaam van jongens en meisjes seksueel rijp wordt.

Bij vrouwen begint deze ontwikkeling met de ontwikkeling van de borsten, meer bepaald met het verschijnen van de borstklier. In het algemeen verschijnt dit teken rond de leeftijd van tien of elf jaar. Dit hangt echter van verschillende zaken af. Ongeveer twee jaar na het eerste puberteitsverschijnsel bij meisjes komt de eerste menstruatie. Gemiddeld gebeurt dit rond de leeftijd van 12 jaar.

Bij jongens duurt het iets langer voor het proces begint. Namelijk meestal rond de leeftijd van 12 jaar. Men gaat ervan uit dat tegen de leeftijd van 15 of 16 de meeste jongens de puberteit voltooid hebben.

De puberteit begint steeds vroeger

Volgens sommige onderzoeken van de laatste tien jaar is de vroege aanvang van de puberteit een tastbaar verschijnsel dat zich geleidelijk voltrekt.

Volgens een onderzoek dat in de jaren 1990 werd uitgevoer (Engelse link), bleek de gemiddelde leeftijd waarop de puberteit bij meisjes begon 9. 96 jaar te zijn. Dit was een jaar eerder dan de grenswaarden die bij eerder onderzoek waren vastgesteld.

Andere recentere studies, uitgevoerd in de Verenigde Staten en in Europa (Engelse link), hebben een geleidelijke vervroeging van het puberteitsverloop vastgesteld ten opzichte van eerdere jaren. Ook lieten deze studies zien dat dit verschijnsel zich in verschillende landen en bij verschillende etniciteiten over de hele wereld voordoet.

Deens onderzoek, uitgevoerd in 2018 (Engelse link, vond op zijn beurt dat jongens en meisjes tegenwoordig op vroegere leeftijd puberteitsveranderingen doormaken dan hun ouders. Bij vrouwen bereikt de voortgang van de menstruatie 3 maanden. Bij jongens treden de stemveranderingen tot een jaar eerder op dan wat eerdere studies aangeven.

Oorzaken die kunnen verklaren waarom de puberteit vroeger begint

In de loop van de vorige eeuw hebben wetenschappers geprobeerd de redenen te achterhalen voor de voortgang van de seksuele rijping. In dit verband kunnen we niet zeggen dat er één enkele oorzaak is om het hele verschijnsel te verklaren. Maar er is wel een geheel van factoren die neigen tot een vroegtijdige ontwikkeling. Dit zijn de volgende:

• Obesitas bij kinderen: Overtollig lichaamsvet kan de lichaamsontwikkeling versnellen en de puberteit tot drie jaar vervroegen ten opzichte van de verwachte reeks.
• Groeispurten: Sommige studies hebben geconcludeerd dat jongens en meisjes die gedurende hun eerste 5 levensjaren snel groeiden, meer kans hadden om op vroegere leeftijd met de puberteit te beginnen.
• Traumatische gebeurtenissen in de kindertijd (geschiedenis van misbruik, mishandeling thuis, grote verliezen): Men heeft vastgesteld dat het meemaken van zeer stressvolle gebeurtenissen in de vroege levensfase het begin van de puberteit versnelt.
• Genetica.
• Omgevingsfactoren: Factoren als stress, ondervoeding en bepaalde ongezonde leefgewoonten.
• Het gebruik van bepaalde medicijnen tijdens de zwangerschap: Er is gesuggereerd (Engelse link) dat het gebruik van acetaminophen tijdens de zwangerschap verband zou kunnen houden met het vroeger beginnen van de puberteit bij meisjes. Deze gegevens moeten echter met meer studies bevestigd worden.
• Contact met bepaalde chemische stoffen tijdens de zwangerschap: Sommige cosmetische en hygiënische producten die ftalaten, parabenen en microplastics bevatten zouden de foetale ontwikkeling kunnen verstoren. Daardoor kunnen ze het ontstaan van de puberteit in de toekomst conditioneren.

Waarom is het vroeger beginnen van de puberteit een reden tot bezorgdheid?

Als de puberteit vroeger begint, kan dat gevolgen hebben voor zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid van jongens en meisjes.

Aan de ene kant beperkt een vroege seksuele ontwikkeling de natuurlijke groei van kinderen. In het algemeen, na 2 jaar menarche bij vrouwen, ‘stagneert’ de lengte. Daardoor kan het meisje korter zijn dan ze volgens de genetica van haar ouders zou moeten zijn.

Anderzijds is de emotionele impact van de vroegere puberteit groot. Want deze kinderen ondergaan veranderingen in hun emoties, gewaarwordingen en gedachten, die niet overeenstemmen met die van hun leeftijdsgenoten. Zelfs in hun individuele sfeer zijn jongens en meisjes psychologisch niet voorbereid op zulke veranderingen in hun lichaam.

Ook is aangetoond dat vroegrijpe puberteit verband houdt met een verhoogd risico om op volwassen leeftijd aan bepaalde ziekten te lijden, zoals diabetes type 2 (bij mannen) en migraine (bij vrouwen).

Over waarom de puberteit steeds vroeger begint, kunnen we nog het volgende zeggen

Alle ouders kunnen zich zorgen maken over het feit dat hun kinderen zich vroeger ontwikkelen. De veranderingen die in dit stadium optreden zijn namelijk enorm. Daarom is het belangrijk te weten wanneer je ze wel en wanneer je ze niet mag verwachten.

Bovendien is het belangrijk een relatie van vertrouwen en nabijheid met kinderen te onderhouden vanaf de tijd dat ze jong zijn. Niet alleen om op de hoogte te zijn van eventuele emotionele of lichamelijke veranderingen. Maar ook om onze steun en begeleiding te bieden tijdens het proces.