De rechten en plichten van ouders

Het samenleven van ouders en kinderen is geregeld door verschillende wettelijke voorschriften. Wat zijn de rechten en plichten van ouders?

Als we het over de relatie tussen ouders en kinderen hebben vanuit juridisch oogpunt, verschijnen er veel begrippen. Ouderlijk gezag, erfenis of voogdij zijn er enkele van. Maar kennen we de betekenis van deze begrippen wel echt? Zijn we ons werkelijk bewust van de rechten en plichten van ouders ten opzichte van onze kinderen?

Het lijkt voor de hand te liggen dat ouders hun kinderen moeten voeden, verzorgen, opleiden en opvoeden. Maar dat is niet altijd zo en vooral, niet alle ouders vervullen ze. Het niet nakomen van deze basisverplichtingen is bijvoorbeeld vaak de oorzaak van juridische geschillen tussen gescheiden ouders.

Maar ouders hebben ook rechten, en die vergeten we soms. Hieronder zien we enkele elementen om de rechten en plichten van ouders beter te begrijpen.

Ouderlijke rechten

Ouders hebben een enorme verantwoordelijkheid en in veel gevallen brengt dat gewicht vaak angst en stress met zich mee. Dit is vooral het geval als er geen wederkerigheid is tussen plichten en rechten, een geven en nemen dat aanvult en versterkt.

Feit is dat ouders het recht hebben feilbaar te zijn, fouten te maken en ook hun fouten te erkennen en te verbeteren. Ze hebben het recht om vergeving te vragen en opnieuw te beginnen. Ze verdienen het van hun kinderen te genieten en vervulling te bereiken binnen het gezin. Ook hebben ze het recht om met intensiteit in het heden te leven en vakanties te nemen. Dat wil zeggen, tijd voor zichzelf te nemen, voor hun persoonlijke groei en plezier.

In dezelfde zin kunnen ze ervoor kiezen hun doelen te bereiken, projecten te overwegen en te groeien op basis van hun idealen, smaak, overtuigingen en verlangens. Ze hebben de plicht om te respecteren, maar tegelijk ook om gerespecteerd te worden. Dit impliceert dat ze het recht hebben het gezag te hebben en de regels op te leggen.

Maar net zoals ze rechten hebben, die soms onzichtbaar gemaakt worden, hebben ze ook plichten. Daaronder die van ouderlijk gezag en voogdij. Laten we eens kijken wat elk van beide inhoudt.

Het verschil tussen ouderlijk gezag en voogdij

Ouderlijk gezag is het geheel van rechten en plichten die de wet aan ouders toekent over de personen in kwestie en eigendommen van hun minderjarige kinderen die zelf nog geen zeggenschap hebben. Het is belangrijk te benadrukken dat ouderlijk gezag zowel de plichten als de rechten van de ouders omvat.

In principe wordt het ouderlijk gezag uitgeoefend door de twee ouders, in onderlinge overeenstemming. Dit is het geval wanneer beide ouders samen wonen of wanneer ze uit elkaar of gescheiden zijn. Het kan echter ook uitsluitend door een van beiden worden uitgeoefend, altijd met toestemming van de ander.

De wet bepaalt dat het ouderlijk gezag altijd in het belang van de kinderen moet worden uitgeoefend. In zeer ernstige gevallen kan de rechter beslissen een of beide ouders het ouderlijk gezag te ontnemen. Maar dit is iets heel uitzonderlijks.

Gezag en voogdij zijn twee heel verschillende dingen. Het is een onderdeel van het ouderlijk gezag, waarvan een van de functies is te bepalen bij wie de minderjarige zal wonen in geval van scheiding van de ouders.

Gezag bepaalt wie over die minderjarige zal waken en wie verantwoordelijk zal zijn voor zijn dagelijkse verzorging. Maar een ouder die geen gezag en voogdij heeft, blijft wel het ouderlijk gezag over zijn kind uitoefenen.

De specifieke plichten van ouders

Tot de belangrijkste plichten van ouders behoort de verplichting om bij hun kinderen te zijn, voor hen te zorgen, hen te beschermen, hen te voeden, hen op te voeden en hun integrale ontwikkeling te bevorderen. Dit houdt ook in dat ze hun medische hulp verlenen, voor kleding zorgen en in alle situaties over hen waken. Ouders moeten hun kinderen ook wettelijk vertegenwoordigen en hun vermogen beheren.

Deze niet-onderhandelbare verplichtingen ontstaan op het moment dat we ouders worden. Momenteel zijn deze plichten volgens de wet voor beide ouders gelijk.

Wanneer eindigen de plichten van ouders?

Het ouderlijk gezag, met alle rechten en plichten die het voor de ouders inhoudt, eindigt wettelijk als het kind de leeftijd bereikt dat het niet meer minderjarig is. Het kan ook eerder beëindigd worden in geval van ontvoogding van de minderjarige.

In de praktijk echter eindigt de verplichting van ouders (Engelse link) om hun kinderen onderhoud, zorg en bescherming te bieden als ze economisch onafhankelijk worden. En ook deze verplichting wordt door de wet beschermd.

In de praktijk kan een meerderjarig kind dat nog bij zijn ouders woont en niet financieel onafhankelijk is, een rechtszaak aanspannen als zijn ouders hem niet langer willen onderhouden.

Ouderlijke rechten worden vaak vergeten

Men praat tegenwoordig veel over de rechten van kinderen. We zien echter vaak over het hoofd dat ouders ook rechten over hen hebben, altijd met het belang van het kind voor ogen. Dit thema wordt vooral duidelijk in de tienerjaren.

In deze periode hebben de meeste adolescenten de neiging afstand te nemen van hun ouders en hun toevlucht te zoeken in vriendengroepen. En dit kan bezorgdheid wekken. Ouders kunnen vermoeden dat hun kinderen problemen hebben.

Omdat ze verantwoordelijk zijn voor de zorg en bescherming van minderjarigen, hebben ouders het recht strategieën te gebruiken om hun privé-leven te leren kennen, om te weten wat er gebeurt en te kunnen ingrijpen. Dit is wettelijk gerechtvaardigd.

Altijd het belang van de minderjarige voor ogen houdend, hebben ouders ook het recht te kiezen welk soort onderwijs hun kinderen krijgen. Dit omvat ook het stellen van regels en het opleggen van straffen, zolang deze acties geen lichamelijk of verbaal geweld inhouden.