Metacognitie: het belang van leren over leren

Meta-leren, of leren leren, helpt kinderen hun studieproces te optimaliseren en betere resultaten en meer motivatie te verkrijgen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz Martín.

Laatste update: 26 april, 2023

Vanaf het moment dat een kind geboren wordt, streven hun ouders of opvoeders ernaar hen alles te leren wat ze moeten weten. Ze proberen hen alle informatie te geven die ze nodig hebben, de wereld uit te leggen en hen allerlei concepten te laten zien. Er is echter een nog belangrijker element dat we vaak over het hoofd zien. Metacognitie, of leren over leren, is een vaardigheid die je kind zal helpen efficiënter te leren.

Behalve kennis over wetenschap, literatuur, muziek of talen, heeft een kind eigenlijk hulpmiddelen nodig waarmee het leren op elk gebied zinvol kan maken. Hoe vaak studeren kinderen niet urenlang en begrijpen of onthouden ze uiteindelijk niet wat ze lezen? Dit is niet alleen vervelend en demotiverend voor hen, maar ook ineffectief. Daarom is meta-leren zo belangrijk.

Wat is metacognitie?

Dit concept werd in 1984 gedefinieerd door Novak en Gowin (Engelse link), twee onderwijsonderzoekers die zich inzetten voor zinvol leren bij leerlingen. Dit houdt in dat kennis niet passief wordt ontvangen, maar wordt geconstrueerd door concepten te manipuleren en erover na te denken tot ze effectief worden geassimileerd en geïntegreerd.

In dit verband, en om dit doel te bereiken, benadrukt men metacognitie als een onmisbaar element. Dit verwijst naar het vermogen om het eigen leerproces te evalueren en er controle over te nemen om het bewust te maken. Kort gezegd betekent het “leren leren”.

Het doel hiervan is niet alleen dat de leerling de stof begrijpt, maar ook dat hij in staat is er kritisch over na te denken en het in verband te brengen met wat hij al eerder wist. Bovendien moet het hele proces aangenaam, comfortabel en effectief zijn.

Hoe kan de leerling deze vaardigheid toepassen?

Metacognitie kan gebruikt worden om problemen op te lossen, taken uit te voeren, of informatie van welke aard dan ook te assimileren. En bij het toepassen ervan moet de leerling zichzelf de volgende vragen stellen.

Wat ga ik leren?

Het is belangrijk dat leerlingen de leerstof grondig kennen en niet gewoon automatisch leren. Memoriseren zonder het te begrijpen of steeds de instructies van de leraar op dezelfde manier volgen is niet genoeg, want de kennis wordt niet geconsolideerd en kan daarom in de toekomst niet worden gebruikt. Daarom moeten ze vertrouwd raken met de syllabus en de manier waarop kennis gestructureerd is, om die goed te kunnen benaderen.

Hoe ga ik dat doen?

Zoals we al zeiden, heeft leren leren te maken met controle nemen over het leerproces zelf, het plannen ervan, en er orde in aanbrengen. Daarom kunnen leerlingen zorgen voor het organiseren van aspecten als waar de studieruimte zal zijn, wanneer ze zullen studeren, en hoeveel tijd ze aan de taak zullen besteden.

Ook kunnen ze hun stemming en motivatie analyseren en observeren of ze geschikt zijn om aan het werk te beginnen. Misschien, als ze zich angstig of bezorgd voelen, moeten ze eerst een paar minuten ademhalen of ontspannen. Of misschien, als ze ongemotiveerd zijn, zal het spelen van een kort rondje van een spel waarin ze geïnteresseerd zijn hen helpen om actief te worden.

Welke elementen en hulpmiddelen heb ik nodig en kan ik gebruiken?

Dit is een belangrijk punt, want het gaat erom dat het kind zich bewust is van en beschikt over verschillende methoden, hulpmiddelen en strategieën om het leerproces effectiever te maken.

Hieronder vallen technieken als markeren (Engelse link), schetsen, conceptkaarten en geheugensteuntjes. Het is belangrijk dat het kind er verschillende kent. Dat hij weet welke voor hem het beste werken, en in welke contexten.

Hoe verloopt het proces van metacognitie?

Metacognitie houdt in dat je steeds nadenkt over het leerproces. Dit omvat niet alleen het aanvankelijk plannen ervan, maar ook het periodiek evalueren ervan. De leerling moet de fouten die hij maakt of de strategieën die niet werken tijdig kunnen herkennen. Daardoor kan hij/zij de frustratie van een inspanning die geen vruchten afwerpt helpen voorkomen.

Maar daarvoor moet het kind eraan gewend raken zijn vorderingen te volgen. Ze moeten voldoende belang hechten aan dit proces van reflecteren en analyseren of de gekozen tijden en technieken geschikt zijn geweest of dat er emoties zijn die het kunnen leren in de weg staan.

Is er iets te verbeteren of aan te passen?

Tot slot kunnen ook veranderingen en verbeteringen worden doorgevoerd. Als de leerling bijvoorbeeld merkt dat hij een woord of concept niet begrijpt, moet hij stoppen en dat probleem oplossen voordat hij verder gaat. Evenzo kunnen ze vaststellen dat ze een pauze nodig hebben en moeten ze zichzelf daarvoor toestemming geven. Of misschien ontdekken ze dat ze te veel tijd aan de taak besteden en moeten ze hun strategie veranderen.
Een

Metacognitie, een noodzakelijke vaardigheid voor elke leerling

Dankzij metacognitie kunnen kinderen betere academische resultaten behalen, hun studieproces optimaliseren en zich gemotiveerder voelen. Maar het is ook een hulpmiddel dat ze in de toekomst zullen kunnen gebruiken bij het benaderen van elk nieuw leerproces, waardoor ze een grote onafhankelijkheid en autonomie krijgen.

Deze vaardigheid moet echter worden aangeleerd. Het is namelijk niet aangeboren. Daarom moeten we leerlingen leren hoe ze hun leerproces kunnen controleren en in eigen hand nemen. Hoe ze elke stap kunnen doorlopen en van het geheel een gewoonte kunnen maken.

Dit kan tijd, geduld en doorzettingsvermogen van ouders en opvoeders vergen. Maar eenmaal geïntegreerd zal het een van de beste hulpmiddelen zijn die het kind in de toekomst zal hebben.