Heeft mijn kind ADHD of hoogbegaafdheid?

Weet je niet zeker of je kind ADHD of hoogbegaafdheid heeft? Ken de sleutels om erachter te komen door hun verschillen en overeenkomsten.

Geschreven en geverifieerd door de psychologe Laura Ruiz Mitjana.

Laatste update: 22 december, 2022

Weet je niet zeker of je kind ADHD of hoogbegaafdheid heeft? Het belangrijkste in deze gevallen is dat je naar een gespecialiseerde deskundige gaat, zodat je een goede differentiële diagnose kunt stellen. Maar als je de verschillen tussen beide stoornissen kent en weet waarom ze vaak verward worden, kun je het onderwerp zo goed mogelijk voorbereid benaderen.

In de volgende paragrafen zien we waar elk van deze verschijnselen uit bestaat (welke symptomen kinderen met ADHD of hoogbegaafdheid vertonen) en wat de verschillen in gedrag tussen de twee zijn, onderverdeeld in specifieke gebieden.

Weten wat er achter het gedrag van je kind schuilgaat, kan je helpen om zijn leren te verbeteren en zijn levenskwaliteit te verhogen. Dit zowel op school als thuis.

Heeft mijn kind ADHD of hoogbegaafdheid?

ADHD of hoogbegaafdheid? Dit zijn twee sterk verschillende verschijnselen. In sommige gevallen komen ze echter samen voor. Eerst gaan we beschrijven waar we het in elk geval over hebben.

Hoe ziet een kind met ADHD eruit?

In het geval van ADHD wordt dit beschouwd als een neuro-ontwikkelingsstoornis. Het wordt als zodanig geclassificeerd in de DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) en heeft betrekking op drie soorten symptomen:

• Impulsiviteit
• Onoplettendheid
• Hyperactiviteit

Afhankelijk van het symptoom dat overheerst, kunnen er verschillende soorten ADHD zijn. Het kan gaan om een overheersing van aandachtstekort (of onoplettendheid), om een overheersing van hyperactiviteit of tot slot het gecombineerde type. Om gediagnosticeerd te worden moeten de symptomen minstens zes maanden duren en zich voordoen met een onaangepaste intensiteit in verhouding tot het ontwikkelingsniveau van het kind.

Tegelijkertijd moeten de symptomen zich vóór de leeftijd van twaalf jaar voordoen, het functioneren van het kind belemmeren, en zich in twee of meer settings voordoen (bijvoorbeeld op school en thuis).

Afhankelijk van het subtype van ADHD kunnen kinderen met deze stoornis dan ook zeer beweeglijk zijn (alsof ze een motorische binnenkant hebben), zeer impulsief en moeite hebben zich te concentreren (tekort aan volgehouden aandacht).

Hoogbegaafde kinderen

Anderzijds verwijzen hoge capaciteiten meer naar intelligentie en leren, dan naar gedrag. Dit begrip omvat op zijn beurt weer drie verschillende termen: hoogbegaafdheid, talent, en precociteit. Hoogbegaafde kinderen vormen dan ook een zeer heterogene groep die gekenmerkt wordt door het volgende:

• Aanzienlijk hoger dan gemiddelde scores op gestandaardiseerde psychometrische tests van de algemene intelligentie. Dat wil zeggen, minstens twee standaarddeviaties boven het gemiddelde.
• Bovengemiddelde scores op proeven van bekwaamheid.

Het begrip hoogbegaafdheid omvat vele soorten lerenden. Hoogbegaafde kinderen zijn, volgens Renzulli, zeer intelligente, creatieve, originele kinderen zijn met voldoende motivatie om de verwezenlijking van hun mogelijkheden te garanderen (betrokkenheid bij de taak).

Er zijn ook getalenteerde kinderen, dat wil zeggen kinderen die hoge prestaties laten zien op een of meer specifieke kennisgebieden, zoals verbaal, creatief, logisch, wiskundig… Met andere woorden, ze vallen veel op in een vak of gebied.

Anderzijds zijn er  ook nog de ‘kleine genieën‘, een meer alledaagse term die slaat op die kinderen met een hoge intelligentie (hoogbegaafdheid) die bovendien iets heel waardevols bijdragen aan de maatschappij, bijvoorbeeld in kunst, in wetenschap, enz…

ADHD of hoogbegaafdheid?

ADHD of hoogbegaafdheid, dat is dus de vraag. Hoewel het verschillende begrippen zijn, kunnen ze bij kinderen vaak verward worden en je kunt het moeilijk vinden om te weten wat je kind precies heeft.

Dit is zo omdat zowel kinderen met ADHD als die met hoogbegaafdheid afgeleid kunnen zijn, zich in de klas kunnen vervelen, in gedachten verzonken kunnen zijn, snel van de ene taak op de andere moeten overschakelen, klasgenoten lastig vallen, het ritme van de lesklas verstoren, overlopen van energie, enz.

Dat wil zeggen, de symptomatologie kan dezelfde zijn. Mar de oorzaken hebben, zoals we gezien hebben, een heel verschillende oorsprong. Maar hoe kun je ze uit elkaar houden? Behalve een goede diagnose stellen (en je richten op de differentiële diagnose, die door een gespecialiseerde deskundige wordt gesteld), kun je in beide gevallen bepaalde verschillen wat betreft gedrag opmerken, die we hieronder op een rijtje zetten.

Verschillen tussen ADHD en hoogbegaafdheid

Om te weten te komen of je kind ADHD of hoogbegaafdheid heeft, kun je kijken naar een reeks gedragingen. Deze verschillen van geval tot geval. Laten we eens wat voorbeelden bekijken:

• Aandachtsproblemen: Bij ADHD treden ze op bij het voltooien van taken en het opvolgen van instructies, terwijl ze bij hoog begaafden optreden in specifieke situaties waarin het kind zich verveelt.
• Mentale inspanning: Bij ADHD raakt het kind gemakkelijk uitgeput door taken die langdurige mentale inspanning vergen. Bij hoog begaafdheid daarentegen is er een groot vermogen tot abstractie en concentratie als de taak hen aantrekt.

• Hyperactiviteit: In het geval van ADHD kan het kind springen, klimmen, of rennen in ongepaste situaties… In het geval van hoogbegaafdheid is de gedragsbeheersing echter veel groter.
• Impulsiviteit: Een kind met ADHD heeft de neiging gesprekken te onderbreken. Hij heeft het ook moeilijk met beurten als het om spelen of spreken gaat. Bij kinderen met begaafdheid daarentegen zijn het heel goede luisteraars.
• Bewustzijn van gevaren: Laag bij ADHD en hoog bij hoogbegaafdheid.
• Gedragsproblemen: Veelvoorkomend bij ADHD. Bij hoogbegaafdheid komen ze alleen in specifieke situaties voor.
• Prestaties en motivatie (Engelse link): Prestaties zijn inconsistent bij ADHD en de motivatie is laag (als ze onbehandeld blijven). Bij kinderen met hoogbegaafdheid blijkt de motivatie groter, vooral op hun interessegebieden.
• Concentratie: Moeilijkheden om de aandacht te hervinden en weer aan het werk te gaan bij ADHD, terwijl dit bij hoogbegaafdheid gemakkelijk gaat.
• Concentratieperioden: Kort bij ADHD, langdurig bij hoogbegaafdheid.

ADHD en hoogbegaafdheid verschillen nogal

Zoals we zien bestaan ADHD en hoogbegaafdheid uit sterk van elkaar verschillende stoornissen. Er zijn echter hoogbegaafde kinderen die ook ADHD hebben (hoewel dit niet altijd het geval is). Als je hun verschillen kent, kun je de ontwikkeling van je kind (of je leerling) bevorderen, door je aan te passen aan hun interesses, motivaties, cognitieve vermogens, sterke en zwakke punten, en gedrag.