Kleptomanie bij kinderen: wat het is en hoe het te behandelen

Kleptomanie wekt bij kinderen een onweerstaanbare drang tot stelen op en kan verergeren als het onbehandeld blijft. Wij vertellen je wat het is en hoe je kunt ontdekken of je kind eraan lijdt.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz Martín.

Laatste update: 22 juli, 2023

Als we het over kleptomanie hebben, denken we aan een stoornis die alleen in films voorkomt of bij bepaalde mensen die ver van ons afstaan. We stellen ons nooit voor dat onze eigen kinderen in deze categorie zouden kunnen vallen.

Volgens de American Psychiatric Association treft deze aandoening echter tussen de 0,3 en 0,6% van de algemene bevolking. Het begint meestal tijdens de kindertijd en de adolescentie. Daarom is het belangrijk dat ouders weten hoe ze kleptomanie bij kinderen kunnen opsporen en wat ze eraan kunnen doen.

Het is de moeite waard te vermelden dat elke diefstal die door een kind wordt gepleegd op zichzelf geen indicator is van kleptomanie. Als je kind dus een snoepje uit een winkel steelt of het geld pakt dat je in je portemonnee had, moet je er niet van uitgaan dat het een kleptomaan is. Het is belangrijk om het gebeurde aan te pakken door ze te onderwijzen over verantwoordelijkheid en waarden, maar je hoeft niet ongerust te zijn.

Wat is kleptomanie bij kinderen?

Kleptomanie is een zeldzame maar ernstige psychische stoornis die bestaat uit een oncontroleerbare impuls om voorwerpen te stelen. Het is opgenomen in het belangrijkste diagnostische handboek van de psychiatrie (DSM-V) onder het kopje ‘Disruptive, Impulse-Control, and Conduct Disorders’. Zoals we al zeiden, gaat het om meer dan eenvoudige diefstal.

In dit geval zijn de voorwerpen of het geld dat het kind steelt niet nodig voor de persoon in kwestie en worden ze niet toegeëigend voor wat ze in geld uitgedrukt waard zijn. Deze daad wordt niet gepleegd als een vorm van wraak of als gevolg van een woede-uitbarsting. Wat er feitelijk gebeurt is dat er een sterk gevoel van spanning is vóór het plegen van de diefstal, dat alleen wordt verlicht door de bevrediging die men voelt na het plegen ervan.

Hoewel er geen exacte oorzaak bekend is die tot kleptomanie leidt, zijn er bovendien veranderingen in de hersenen gevonden die mogelijk aan de basis liggen van de stoornis. Dit melden Buzsik en Foila in hun artikel (Engelse link) gepubliceerd in 2021.

Specifiek lijkt er bij deze aandoening sprake te zijn van een disbalans in bepaalde neurotransmitters. Enerzijds blijken mensen met kleptomanie lage niveaus van serotonine te hebben, die soms verbeteren met het gebruik van medicijnen die deze route reguleren. Aan de andere kant kunnen de dopamine-ontlading die door het stelen wordt geproduceerd en een disbalans in het opioïde systeem van de hersenen ook een rol spelen, waardoor het moeilijk is om impulsen onder controle te houden.

Als mijn kind steelt, lijdt het dan aan kleptomanie?

Als je kind herhaaldelijk voorwerpen of geld heeft gestolen, kun je je zorgen maken dat het deze diagnose heeft. Er zijn echter bepaalde kenmerken (Spaanse link) die aanwezig moeten zijn in het gedrag van het kind om het te onderscheiden van normale diefstal:

• Ze stelen voorwerpen die ze niet nodig hebben, die weinig waarde hebben, of die ze gemakkelijk op een andere manier zouden kunnen verkrijgen. Bovendien gebruikt of geniet het kind niet van de voorwerpen die het steelt, maar verzamelt het ze, gooit ze weg of geeft ze weg.
• Ze voelen veel angst en sterke interne spanning vlak voor het stelen, maar ervaren opluchting na het stelen.
• Desondanks voelen ze zich na het plegen van de diefstal schuldig, beschaamd en berouwvol.
• Als ze geld of voorwerpen stelen, doen ze dat alleen en niet in gezelschap van andere kinderen. Bovendien is het geen geplande of voorbedachte daad, maar eerder een impulsieve.
• Ze proberen te verbergen wat hen overkomt en ook al voelen ze zich er slecht over, ze kunnen niet anders dan doorgaan met stelen.
• Ze plegen diefstal op openbare plaatsen (winkels of winkelcentra), thuis (geld stelen van ouders, bijvoorbeeld), of op school (geld of voorwerpen stelen van klasgenoten).

De behandeling van kleptomanie bij kinderen

Bedenk dat er zelden gevallen van kleptomanie bij kinderen voorkomen en dat diefstal meestal sporadisch is en te wijten aan andere redenen. Als je echter het gevoel hebt dat de bovenstaande beschrijvingen de situatie van je kind identificeren, is het cruciaal om professionele hulp te zoeken.

Het is erg moeilijk voor het gezin om de situatie alleen aan te pakken, want het is niet alleen een kwestie van waarden bijbrengen, maar van omgaan met een echte psychologische stoornis.

Hoewel er nog meer onderzoek nodig is, lijkt cognitieve gedragspsychotherapie de meest effectieve aanpak te zijn voor de behandeling van kleptomanie bij kinderen. Dit meldt Kohn (Spaanse link) in zijn artikel gepubliceerd in het International Journal of Behavioral Consultation and Therapy. Deze techniek helpt kinderen hun impulsen te beheersen, geen plezier meer te voelen als ze stelen, en die bevrediging en opwinding met andere middelen te verwerven.

Bovendien moeten we er rekening mee houden dat kleptomanie vaak comorbiditeiten vertoont (d.w.z. andere psychische ziekten die tegelijkertijd optreden – Spaanse link). Onder andere angst, depressie, verslavingen en obsessieve-compulsieve stoornis overlappen met de hoofdstoornis, zodat het ook nodig zal zijn deze door middel van psychotherapie aan te pakken.

In sommige gevallen is het zelfs nodig ze te begeleiden met medicatie. In elk geval zal de medewerking van het gezin essentieel zijn om de door de professional voorgestelde technieken toe te passen en de winst te stabiliseren.

Wat moet ik doen als mijn kind steelt?

Als je kind steelt, moet je nagaan of zijn daden al dan niet voldoen aan de bovenstaande criteria van kleptomanie. Zoals gezegd kan de diefstal door andere oorzaken zijn ingegeven en niet door deze stoornis.

Als je vermoedt dat je kind kleptomanie heeft, zie het dan in elk geval niet over het hoofd en vraag professioneel advies. Doe je dat niet, dan kan de stoornis voortschrijden en verergeren. En, als er andere redenen achter het gedrag zitten, kan een kinderpsycholoog je misschien begeleiden bij de beste aanpak.