Hoe help je je kind met sensorische overbelasting?

Sensorische overbelasting wordt met grote intensiteit ervaren, omdat de hersenen worden overspoeld door talloze prikkels die een reactie proberen te geven.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Maria Fátima Seppi Vinuales.

Laatste update: 30 januari, 2024

Lichten, geluiden, stemmen, berichten van applicaties, geuren en texturen. Mensen worden in hun dagelijks leven tegelijkertijd blootgesteld aan al deze ervaringen. Het lijkt misschien normaal en de meeste mensen zijn eraan gewend. Deze zintuiglijke of sensorische overbelasting of overstimulatie blijft echter niet onopgemerkt door onze hersenen en heeft invloed op onze gezondheid.

Soms voelt het moeilijk om controle te houden, alsof alles ontploft. Hier lees je wat sensorische overbelasting is en strategieën om ermee om te gaan.

Wat is sensorische overbelasting?

Onze zintuigen pikken signalen of prikkels uit de omgeving op via receptoren in ons lichaam. Deze sturen de boodschap door naar de hersenen, die de informatie analyseren en interpreteren zodat we de ervaring kunnen begrijpen.

Sensorische overbelasting verwijst naar een teveel aan informatie van een of meer zintuigen. Het wordt ervaren als een ‘invasie’, omdat meerdere boodschappen tegelijkertijd onze aandacht proberen te trekken. Dit fenomeen komt vaker voor bij mensen met een sensorische verwerkingsstoornis (Spaanse link) of een sensorisch probleem.

Over het algemeen komt de perceptie van overbelasting vaker voor bij mensen met aandachtstekortstoornis (ADHD) en autismespectrumstoornissen (ASS). Ze kunnen echter ook in andere gevallen voorkomen. Bijvoorbeeld bij mensen met fibromyalgie en hoogsensitieve personen (HSP).

Er is ook sprake van sensorische overbelasting in de eerste jaren van het moederschap. Moeders die veel tijd doorbrengen met de zorg voor hun kinderen, blootgesteld aan geluiden, spelletjes, lichten, contact en meer, melden vaak deze overbelasting, bovenop de stress en vermoeidheid.

Tijdens deze sensatie melden nieuwe moeders onder andere problemen bij het nemen van beslissingen, concentratie en emotioneel beheer.

Wanneer kun je sensorische overbelasting voelen?

• In een situatie van extreme vermoeidheid. Elke stimulus kan belangrijker of overweldigender worden.
• In een ruimte waar veel prikkels tegelijkertijd aanwezig zijn. Het kan geassocieerd worden met een enkel zintuig (bijvoorbeeld veel lichten die tegelijkertijd bewegen) of het kunnen prikkels zijn die door meerdere zintuigen worden waargenomen (lichten, mensen heel dichtbij en heel harde geluiden). De context heeft ongetwijfeld een grote invloed op de ‘verzadiging’ van de zintuigen, zoals wordt uitgelegd in het artikel gepubliceerd in Het Amerikaanse Tijdschrift voor Ergotherapie (Engelse link).

Enkele symptomen die kunnen optreden zijn:

• Prikkelbaarheid.
• Vermijden van oogcontact.
• Veranderingen in het activiteitenniveau: hyperactiviteit of hypoactiviteit.
• Rusteloosheid en nervositeit.
• Ongemak door onder andere geluid en aanraking.

Als gevolg hiervan kan je kind angst, bezorgdheid en stress voelen. Het kan ook isolatie met zich meebrengen, omdat ze het gevoel hebben dat de situatie buiten hen om gaat en ze daarom besluiten om alleen te zijn.

Volgens Bellefeuille (2006) worden sensorische verwerkingsstoornissen in veel gevallen ook niet goed gediagnosticeerd, omdat de tekenen ervan subtiel zijn en vaak samenvallen met andere moeilijkheden of stoornissen.

Aanbevelingen als je kind sensorische overbelasting ervaart

Hier zijn enkele tips om in gedachten te houden bij het omgaan met sensorische overbelasting.

Leer je kind de waarschuwingssignalen te herkennen

Zo kunnen ze leren zich terug te trekken bij bepaalde situaties. In die gevallen waarin het onmogelijk is om de situatie te vermijden en je weet dat er intense prikkels zullen zijn, kun je ze uitleggen wat ze zullen aantreffen als ze op een bepaalde plek aankomen. Op die manier help je ze zich voor te bereiden.

Geef ze enkele strategieën om tot rust te komen

Als ze zich bijvoorbeeld overweldigd voelen, kunnen ze proberen zich terug te trekken van de plek. Ze kunnen zich ook richten op ademhalingsoefeningen. In sommige gevallen kan het ook helpen om een activiteit voor te stellen. Bijvoorbeeld mandala’s schilderen.

Zoek een rustige plek in huis, waar je kind kan ontspannen als dat nodig is

Probeer bepaalde ruimtes in huis aan te passen met zacht licht, omgevingsgeluid en zachte kleuren. Zo zal je kind zich op zijn gemak voelen en minder blootgesteld worden aan de omgeving. Samen kunnen jullie ook enkele voorwerpen wegdoen die te veel zijn in hun kamer. Minimalisme kan veel helpen, omdat ze dan op een rustigere plek zijn met weinig of geen prikkels.

Tegelijkertijd is contact met de natuur ook aan te raden. Je kunt de school zelfs waarschuwen voor deze moeilijkheid, zodat het geen belemmering wordt voor het leren. Op die manier kunnen de leerkrachten samen naar strategieën zoeken om te voorkomen dat je kind aan overstimulatie (Spaanse link) wordt blootgesteld.

Kies samen met je kind één stimulus waarop het zich concentreert

In een zeer invasieve omgeving kun je voorstellen dat je kind een koptelefoon gebruikt en naar muziek luistert. Op deze manier kunnen ze zich concentreren op het geluid in plaats van overgevoelig te zijn voor andere aanwezige prikkels.

Plan gedurende de dag micromomenten van stilte

Dit kunnen bijvoorbeeld pauzes van 5 minuten zijn. Het belangrijkste is dat je kind op verschillende momenten van de dag alles wat er om hem heen gebeurt kan ‘uitzetten’ en zichzelf ruimte kan geven voor stilte.

Plan overdag vrije tijd in

Tegenwoordig leiden veel kleintjes een ‘fulltime’ leven. Ze gaan van school naar voetbaltraining, van voetbaltraining naar taalles, dan bezoeken ze hun grootouders, enzovoort. Het is belangrijk om niet zoveel activiteiten te plannen en kinderen wat vrije tijd te gunnen waarin ze niet aan richtlijnen of verplichtingen hoeven te voldoen.

Vermijd of beperk het gebruik van voorwerpen die sensorische overbelasting veroorzaken

Bijvoorbeeld een speelgoedauto die gekleurde lichtjes heeft, beweegt en ook nog geluid maakt. Dat betekent niet dat je kind het niet mag gebruiken, maar het is misschien een beter idee om het te reserveren voor een paar minuten speeltijd. Je moet ook rekening houden met kleding en bepaalde stoffen en texturen vermijden.

Het vermijden van sensorische overbelasting kan een uitdaging zijn

Hoewel sensorische overbelasting vaker voorkomt in de hierboven genoemde gevallen, is het de moeite waard om stil te staan bij de omstandigheden van het dagelijks leven. Een eenvoudige scène kan helpen benadrukken waar we voortdurend aan worden blootgesteld. Stel je het volgende voor….

Dit tafereel, ook al zijn er minder prikkels, is het dagelijkse tafereel van duizenden en duizenden mensen die bovendien leven met hun gedachten, zorgen en emoties. Dus hoe kunnen we de verbinding verbreken in een wereld die ons voortdurend uitnodigt en ‘dwingt’ tot een duizelingwekkend en super gestimuleerd ritme?

Misschien is het tijd om na te denken over strategieën om rust te vinden te midden van de zintuiglijke storm waarin we in deze maatschappij leven.